Cuscuta

Come leggere il tassoboxProgetto:Forme di vita/Come leggere il tassobox
Come leggere il tassobox
Cuscuta
Cuscuta europaea
Classificazione APG IV
DominioEukaryota
RegnoPlantae
(clade)Angiosperme
(clade)Mesangiosperme
(clade)Eudicotiledoni
(clade)Eudicotiledoni centrali
(clade)Superasteridi
(clade)Asteridi
(clade)Euasteridi
(clade)Lamiidi
OrdineSolanales
FamigliaConvolvulaceae
GenereCuscuta
L.
Classificazione Cronquist
DominioEukaryota
RegnoPlantae
DivisioneMagnoliophyta
ClasseMagnoliopsida
OrdineSolanales
FamigliaCuscutaceae
GenereCuscuta
Nomi comuni

cuscuta, erba ragna

Specie

Cuscuta L. è un genere di piante angiosperme dicotiledoni parassite appartenente alla famiglia delle Convolvulacee.[1]

Data la natura parassitaria di queste piante, questo genere si è guadagnato la nomea di "piante vampiro"[2].

C. chilensis

Descrizione

Piante erbacee annuali con foglie ridotte a squame e senza clorofilla, con sottili fusti filiformi giallo-arancioni, rossi, o raramente verdi; sono piante parassite. Si attaccano alla pianta ospite avvolgendosi in spire, quindi perdono il contatto con il terreno per nutrirsi esclusivamente della linfa dell'ospite, tramite radici denominate austori che penetrano nel fusto e raggiungono il floema (cioè il tessuto dove scorre la linfa zuccherina elaborata dalla fotosintesi).

I semi germinano vicino alla superficie del suolo e, sebbene la germinazione possa avvenire senza un ospite, il germoglio deve raggiungere rapidamente una pianta verde. Questo movimento è indotto da stimoli chemosensoriali. Se una pianta clorofillica non viene raggiunta entro 5-10 giorni dalla germinazione, la piantina di cuscuta morirà.[3]

Possono essere vettore di fitoplasmi verso la pianta ospite.[4]

Distribuzione e habitat

Il genere ha una distribuzione cosmopolita[1]: è diffuso dalle regioni temperate a quelle tropicali e mostra la maggiore diversificazione biologica in quelle tropicali e subtropicali: ad esempio solo 4 specie sono native del Nord Europa.

In Italia sono segnalati 18 specie di Cuscuta, molti delle quali hanno però segnalazioni di vecchia data[5].

Tassonomia

Il Sistema Cronquist (1981) assegnava il genere a una famiglia a sé, Cuscutaceae[6], attribuzione che non viene considerata più valida nella classificazione APG, che include il genere nella famiglia Convolvulaceae.[7]

Il genere Cuscuta comprende oltre 200 specie:[1]

Cuscuta australis
Cuscuta campestris
Cuscuta chinensis
Cuscuta europaea
Cuscuta epithymum
Cuscuta gronovii
Cuscuta pacifica
Cuscuta palaestina
Cuscuta planiflora
Cuscuta spp.
Cuscuta subinclusa
  • Cuscuta abyssinica A.Rich.
  • Cuscuta acuta Engelm.
  • Cuscuta acutiloba Engelm.
  • Cuscuta africana Willd.
  • Cuscuta alata Brandegee
  • Cuscuta alatiloba Yunck.
  • Cuscuta americana L.
  • Cuscuta andina Phil.
  • Cuscuta angulata Engelm.
  • Cuscuta appendiculata Engelm.
  • Cuscuta approximata Bab.
  • Cuscuta argentinana Yunck.
  • Cuscuta atrans Feinbrun
  • Cuscuta australis R.Br.
  • Cuscuta azteca Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta babylonica Aucher ex Choisy
  • Cuscuta balansae Boiss. & Reut. ex Yunck.
  • Cuscuta basarabica Buia
  • Cuscuta bella Yunck.
  • Cuscuta bifurcataYunck.
  • Cuscuta blepharolepis Welw. ex Hiern
  • Cuscuta boldinghii Urb.
  • Cuscuta boliviana Yunck.
  • Cuscuta bonafortunae Costea & I.García
  • Cuscuta brachycalyx (Yunck.) Yunck.
  • Cuscuta bracteataEngelm.
  • Cuscuta brevistyla A.Braun ex A.Rich.
  • Cuscuta bucharica Palib.
  • Cuscuta burrellii Yunck.
  • Cuscuta californica Hook. & Arn.
  • Cuscuta callinema Butkov
  • Cuscuta camelorum Pavlov
  • Cuscuta campestris Yunck.
  • Cuscuta capitata Roxb.
  • Cuscuta carnosa Costea & I.García
  • Cuscuta cassytoides Nees ex Engelm.
  • Cuscuta castroviejoi M.A.García
  • Cuscuta ceanothi Behr
  • Cuscuta cephalanthi Engelm.
  • Cuscuta chapalana Yunck.
  • Cuscuta chilensis Ker Gawl.
  • Cuscuta chinensis Lam.
  • Cuscuta chittagongensis Sengupta, M.S.Khan & Huq
  • Cuscuta choisiana Yunck.
  • Cuscuta cockerellii Yunck.
  • Cuscuta colombiana Yunck.
  • Cuscuta compacta Juss. ex Choisy
  • Cuscuta convallariiflora Pavlov
  • Cuscuta corniculata Engelm.
  • Cuscuta coryli Engelm.
  • Cuscuta corymbosa Ruiz & Pav.
  • Cuscuta costaricensis Yunck.
  • Cuscuta cotijana Costea & I.García
  • Cuscuta cozumeliensis Yunck.
  • Cuscuta cristata Engelm.
  • Cuscuta cuspidata Engelm. & A.Gray
  • Cuscuta decipiens Yunck.
  • Cuscuta deltoidea Yunck.
  • Cuscuta dentatasquamata Yunck.
  • Cuscuta denticulata Engelm.
  • Cuscuta desmouliniana Palib.
  • Cuscuta draconella Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta durangana Yunck.
  • Cuscuta elpassiana Pavlov
  • Cuscuta epilinum Weihe
  • Cuscuta epithymum (L.) L.
  • Cuscuta erosa Yunck.
  • Cuscuta europaea L.
  • Cuscuta exaltata Engelm.
  • Cuscuta ferganensis Butkov
  • Cuscuta flossdorfii Hicken
  • Cuscuta foetida Kunth
  • Cuscuta friesii Yunck.
  • Cuscuta gennesaretana Sroëlov ex Feinbr. & S.Taub
  • Cuscuta gerrardii Baker
  • Cuscuta gigantea Griff.
  • Cuscuta glabrior (Engelm.) Yunck.
  • Cuscuta globiflora Engelm.
  • Cuscuta globosa Ridl.
  • Cuscuta globulosa Benth.
  • Cuscuta glomerata Choisy
  • Cuscuta goyaziana Yunck.
  • Cuscuta gracillima Engelm.
  • Cuscuta grandiflora Kunth
  • Cuscuta gronovii Willd. ex Schult.
  • Cuscuta gymnocarpa Engelm.
  • Cuscuta harperi Small
  • Cuscuta haughtii Yunck.
  • Cuscuta haussknechtii Yunck.
  • Cuscuta hitchcockii Yunck.
  • Cuscuta howelliana P.Rubtzov
  • Cuscuta hyalina Roth ex Schult.
  • Cuscuta iguanella Costea & I.García
  • Cuscuta incurvata Progel
  • Cuscuta indecora Choisy
  • Cuscuta insolita Costea & I.García
  • Cuscuta insquamata Yunck.
  • Cuscuta jalapensis Schltdl.
  • Cuscuta japonica Choisy
  • Cuscuta jepsonii Yunck.
  • Cuscuta karatavica Pavlov
  • Cuscuta kilimanjari Oliv.
  • Cuscuta kotschyana Boiss.
  • Cuscuta krishnae Udayan & Robi
  • Cuscuta kurdica Engelm.
  • Cuscuta lacerata Yunck.
  • Cuscuta legitima Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta lehmanniana Bunge
  • Cuscuta leptantha Engelm.
  • Cuscuta letourneuxii Trab.
  • Cuscuta liliputana Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta lindsayi Wiggins
  • Cuscuta longiloba Yunck
  • Cuscuta lophosepala Butkov
  • Cuscuta lucidicarpa Yunck
  • Cuscuta lupuliformis Krock.
  • Cuscuta macrocephala Schaffner ex Yuncker
  • Cuscuta macrolepis R.C.Fang & S.H.Huang
  • Cuscuta macvaughii Yunck.
  • Cuscuta maroccana Trab.
  • Cuscuta membranacea Yunck.
  • Cuscuta mesatlantica Dobignard
  • Cuscuta mexicana Yunck.
  • Cuscuta micrantha Choisy
  • Cuscuta microstyla Engelm.
  • Cuscuta mitriformis Engelm. ex Hemsl.
  • Cuscuta modesta Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta monogyna Vahl
  • Cuscuta montana Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta natalensis Baker
  • Cuscuta nevadensis I.M.Johnst.
  • Cuscuta nitida E.Mey. ex Choisy
  • Cuscuta nivea M.A.García
  • Cuscuta obtusata (Engelm.) Trab.
  • Cuscuta obtusiflora Kunth
  • Cuscuta occidentalis Millsp.
  • Cuscuta odontolepis Engelm.
  • Cuscuta odorata Ruiz & Pav.
  • Cuscuta orbiculata Yunck.
  • Cuscuta ortegana Yunck.
  • Cuscuta pacifica Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta paitana Yunck.
  • Cuscuta palaestina Boiss.
  • Cuscuta palustris Yunck.
  • Cuscuta pamirica Butkov
  • Cuscuta parodiana Yunck.
  • Cuscuta partita Choisy
  • Cuscuta parviflora Engelm.
  • Cuscuta pauciflora Phil.
  • Cuscuta pedicellata Ledeb.
  • Cuscuta pellucida Butkov
  • Cuscuta pentagona Engelm.
  • Cuscuta peruviana Yunck.
  • Cuscuta planiflora Ten.
  • Cuscuta plattensis A.Nelson
  • Cuscuta platyloba Progel
  • Cuscuta polyanthemos Schaffner ex Yuncker
  • Cuscuta polygonorum Engelm.
  • Cuscuta potosina Schaffner ex S.Watson
  • Cuscuta prismatica Pav. ex Choisy
  • Cuscuta pulchella Engelm.
  • Cuscuta punana Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta purpurata Phil.
  • Cuscuta purpusii Yunck.
  • Cuscuta pusilla Phil. ex Yunck.
  • Cuscuta racemosa Mart.
  • Cuscuta rausii M.A.García
  • Cuscuta reflexa Roxb.
  • Cuscuta rojasii Hunz.
  • Cuscuta rostrata Shuttlew. ex Engelm. & A.Gray
  • Cuscuta rostricarpa Yunck.
  • Cuscuta rotundiflora Hunz.
  • Cuscuta rubella Yunck.
  • Cuscuta rugosiceps Yunck.
  • Cuscuta runyonii Yunck.
  • Cuscuta ruschanica Yunusov
  • Cuscuta rustica Hunz.
  • Cuscuta salina Engelm.
  • Cuscuta sandwichiana Choisy
  • Cuscuta santapaui Banerji & S.Das
  • Cuscuta scandens Yunck.
  • Cuscuta schlechteri Yunck.
  • Cuscuta serrata Yunck.
  • Cuscuta sharmanum Mukerjee & P.K.Bhattach.
  • Cuscuta sidarum Liebm.
  • Cuscuta somaliensis Yunck.
  • Cuscuta squamata Engelm.
  • Cuscuta stenocalycina Palib.
  • Cuscuta stenolepis Engelm.
  • Cuscuta strobilacea Liebm.
  • Cuscuta suaveolens Ser.
  • Cuscuta suksdorfii Yunck.
  • Cuscuta syrtorum Arbajeva
  • Cuscuta taimensis P.P.A.Ferreira & Dettke
  • Cuscuta tasmanica Engelm.
  • Cuscuta tatei Yunck
  • Cuscuta timida Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta timorensis Decne. ex Engelm.
  • Cuscuta tinctoria Mart. ex Engelm.
  • Cuscuta tolteca Costea & M.A.R.Wright
  • Cuscuta trichostyla Engelm.
  • Cuscuta triumvirati Lange
  • Cuscuta tuberculata Brandegee
  • Cuscuta umbellata Kunth
  • Cuscuta umbrosa Beyr. ex Hook.
  • Cuscuta vandevenderi Costea & M.A.R.Wright.
  • Cuscuta veatchii Brandegee
  • Cuscuta victoriana Yunck.
  • Cuscuta violacea Rajput & Syeda
  • Cuscuta volcanica Costea & I.García
  • Cuscuta warneri Yunck.
  • Cuscuta werdermannii Hunz.
  • Cuscuta woodsonii Yunck.
  • Cuscuta xanthochortos Mart. ex Engelm.
  • Cuscuta yucatana Yunck.
  • Cuscuta yunckeriana Hunz.

Note

  1. ^ a b c (EN) Cuscuta, su Plants of the World Online, Royal Botanic Gardens, Kew. URL consultato il 4 marzo 2024.
  2. ^ Vampire plants, su ucanr.edu. URL consultato il 30 settembre 2023.
  3. ^ (EN) Gertrude Elizabeth Macpherson, Comparison of Development in Dodder and Morning Glory, in Botanical Gazette, vol. 71, n. 5, 1921-05, pp. 392–398, DOI:10.1086/332850. URL consultato il 12 maggio 2020.
  4. ^ Cuscuta europaea L., su dryades.units.it. URL consultato il 23 febbraio 2021.
  5. ^ (EN) G. Galasso, F. Conti e L. Peruzzi, An updated checklist of the vascular flora alien to Italy, in Plant Biosystems - An International Journal Dealing with all Aspects of Plant Biology, vol. 152, n. 3, 4 maggio 2018, pp. 556–592, DOI:10.1080/11263504.2018.1441197. URL consultato il 12 maggio 2020.
  6. ^ (EN) Cronquist A., An integrated system of classification of flowering plants, New York, Columbia University Press, 1981, ISBN 9780231038805.
  7. ^ (EN) The Angiosperm Phylogeny Group, An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the ordines and families of flowering plants: APG IV, in Botanical Journal of the Linnean Society, vol. 181, n. 1, 2016, pp. 1–20.

Altri progetti

Altri progetti

  • Wikimedia Commons
  • Wikispecies
  • Collabora a Wikimedia Commons Wikimedia Commons contiene immagini o altri file su Cuscuta
  • Collabora a Wikispecies Wikispecies contiene informazioni su Cuscuta

Collegamenti esterni

  • Digital Atlas of Cuscuta (Convolvulaceae), su wlu.ca (archiviato dall'url originale il 7 giugno 2014).
  Portale Botanica: accedi alle voci di Wikipedia che trattano di botanica