Anna Dorota Chrzanowska

Anna Dorota Chrzanowska

Zofia von Fresen

Zofia Chrzanowska

Postać Anny Doroty Chrzanowskiej na obrazie "Obrona Trembowli" autorstwa Aleksandra Lessera
Narodowość	polska
Małżeństwo	Jan Samuel Chrzanowski
Multimedia w Wikimedia Commons

Anna Dorota Chrzanowska (dawniej za prawdziwe uznawano imię Zofia^[1]), z domu von Fresen – druga żona kapitana Jana Samuela Chrzanowskiego, wsławiła się bohaterską postawą w czasie obrony Trembowli podczas wojny polsko-tureckiej 1672–1676.

Gdy szlachta, oblężona przez oddziały wojsk tureckich na zamku trembowelskim nosiła się z zamiarem poddania twierdzy, Chrzanowska uprzedziła o tym męża, co zapobiegło kapitulacji Trembowli. Gdy sam komendant stracił wiarę w sens dalszej obrony, miała zagrozić, że w takim wypadku siebie i jego zabije. Według innych przekazów^{[potrzebny przypis]} groziła podpaleniem prochów i wysadzeniem miasta. Podobno sama poprowadziła wycieczkę (zbrojny wypad) obrońców na szańce tureckie.

Na pamiątkę stworzono jej w XVII wieku w Trembowli pomnik, który ustawiono na pagórku poza zamkiem. Pierwotny nie istnieje.

W XX wieku Rada gminy postanowiła uczcić Zofię Chrzanowską nowym pomnikiem. Autorem był trembowelski rzeźbiarz Jan Bochenek. Pomnik przedstawiał kobietę o zdecydowanym, a jednocześnie błagalnym wyrazie twarzy, jedną ręką trzymającą nóż, a drugą – wskazującą na miasto. Pomnik był ozdobą miasta w okresie II Rzeczypospolitej^[2]. Został jednak zniszczony w 1944. W 1982 uporządkowano cokół pomnika i wmurowano nową płytę w miejsce zniszczonej. Na cokole ustawiono symboliczną wazę. Na początku lipca 2012 cokół został odnowiony i ustawiono nową figurę^[1] (autor - Roman Wilhuszynśkyj).

Ustanowiono patronat XLIII Liceum Ogólnokształcącego im. Zofii Chrzanowskiej w Krakowie^[3].

• Kazimierz Piwarski, Anna Dorota Chrzanowska, w: Polski Słownik Biograficzny, Kraków 1937, t. III, s. 458.

• Srebrakowski A., Bohaterka z Trembowli. skpp.hist.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-23)].