Browar Saskich w Radomiu

Browar Saskich w Radomiu

Fragment browaru z pałacykiem właścicieli
Państwo	Polska
Siedziba	Radom
Data założenia	1812
Data zamknięcia	koniec lat 90. XX w.
Właściciel	Aleksander Kłosowski, Józef, Jan i Józef Sascy
Produkcja piwa	14.000 hl w 1914
Marki	Bawarskie, Eksportowe, Porter, Pilzeńskie, Marcowe, EL
Dane adresowe
ul. Limanowskiego 29, Radom
Położenie na mapie Radomia Browar Saskich w Radomiu
Położenie na mapie Polski Browar Saskich w Radomiu
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Browar Saskich w Radomiu
51°23′48,3990″N 21°08′10,1310″E/51,396777 21,136147
Multimedia w Wikimedia Commons

Browar Saskich w Radomiu – browar działający od 1812 do lat 90. XX wieku w Radomiu. Jeden z jego budynków został wpisany do rejestru zabytków^[1].

Niewielkich rozmiarów zakład browarniczy zbudował Aleksander Kłosowski w 1812^[2][3]. Rozbudował go po powstaniu listopadowym osiadły w Radomiu Józef Saski (1812-1892), który ożenił się z Anną Kłosowską. Rodzinny interes rozwijał też syn Józefa, Juliusz (1849-1919), który umiejętności piwowarskie doskonalił w Moskwie, Niemczech i Austrii. Po spłaceniu wspólników stał się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa i na tyle dobrze prowadził sprzedaż, że wybudował niewielki pałacyk przy browarze. Produkowano wówczas następujące gatunki piwa: Bawarskie, Eksportowe, Porter, Pilzeńskie, Marcowe oraz (najsłynniejsze^[2]) EL, które reklamowano sloganem: Wszak wszyscy to wiecie, Radom słynie w świecie, od Karpat po Hel, piwem Saskiego EL^[4].

W latach 1901–1907 budynki produkcyjne zmodernizowano oraz przebudowano według projektu Antoniego Wąsowskiego. Zainstalowano maszynę parową, wkrótce zastąpioną silnikami spalinowymi. produkowano piwa pilzneńskie Jasne, bawarskie Lagrowe i zwyczajne. Kupiono też posesję po dawnym browarze Zeligera na terenie podmiejskiej wsi Oświęcim i uruchomiono fabrykę wódek oraz likierów. Juliusz Saski został odznaczony w 1899 za "postęp w przemyśle piwowarskim, za wysoce ekstraktowe piwo monachijskie" złotym medalem na Wystawie Przemysłowo-Rolniczej w Radomiu. Po jego śmierci interes przejęli synowie: Jan i Józef, którzy uruchomili przedsiębiorstwo pod nazwą Browar Parowy Jan Saski i S-ka. Wprowadzili na rynek nowe gatunki piwa, niektóre opatentowali i ulepszyli technologię (w 1914 produkowali 14.000 hektolitrów piwa i jako pierwsi w Polsce zainstalowali aluminiowe zbiorniki na piwo^[2]). W 1929 dysponowali czternastoma składami piwa na Mazowszu i w Świętokrzyskiem^[4].

W trakcie okupacji niemieckiej Jan Saski zatrudniał w browarze znacznie więcej osób, niż było potrzeba, chroniąc ludność przed wywózkami na roboty przymusowe. Przydzielał też deputaty piwa na spieniężenie. Ukrywał Żydów i pomagał im materialnie, ocalając od śmierci z rąk Niemców^[4].

W 1948 zakład znacjonalizowano, mimo wysłanego przez pracowników do wicemarszałka Sejmu Stanisława Szwalbego listu z prośbą o pozostawienie właścicieli. Został włączony do Radomskich Zakładów Spożywczych Przemysłu Terenowego^[2]. Jan Saski pracował jeszcze przez krótki czas w swoim byłym browarze jako kierownik techniczny, ale wkrótce komuniści zabronili mu to robić^[4].

Po 1989 przedsiębiorstwo nabył Browar Warka, ale w końcu lat 90. XX w. produkcję wstrzymano. Budynki za darmo przejęło miasto, jednak właściciel zastrzegł, że nie wolno w nich warzyć piwa. Obiekty niszczały, kilkakrotne próby sprzedaży zakończyły się fiaskiem^[1], a z czasem nabył je właściciel browaru "Czarny Kot"^[4].