Czulent

Zobacz przepis na koszerny czulent drobiowo-warzywny w książce kucharskiej w Wikibooks

Zobacz hasło czulent w Wikisłowniku

Czulent, ciulent (jid. טשאָלנט czolnt) – tradycyjna gulaszowa potrawa mięsno-warzywna kuchni żydowskiej typu ragoût spożywana w szabat^[1].

Czulent to bardzo wolno gotowany (duszony) rodzaj gulaszu, przyrządzany z koszernego mięsa (zwykle z tłustej wołowiny), z fasolą (często ciecierzycą), cebulą, kaszą jęczmienną (perłową, pęczakiem) lub jaglaną, z dodatkiem rosołu oraz przypraw (sól, pieprz i papryka). Niekiedy w jego skład wchodzą też jaja na twardo lub knedle. Pomału pieczony w piekarniku aż do zbrązowienia, podawany jest na nagrzanym talerzu.

Wobec szabatowego zakazu pracy (wraz z gotowaniem na ogniu), czulent zwykle przygotowywano poprzedniego dnia przed zachodem słońca^[2], krótko pieczono, a następnie pozostawiano na noc w rozgrzanym piekarniku (duchówce), ażeby do południa był gotowy na sobotni obiad^[3].

Dawniej w niewielkich miasteczkach zamieszkiwanych przeważnie przez ludność żydowską (sztetl) noszono przygotowany czulent do miejscowej piekarni, ażeby udusił się w ciepłym, powoli stygnącym piecu chlebowym, w przeznaczonym do tego „szabaśniku”.^[2].

Źródłosłów i pochodzenie nazwy tej potrawy nie jest dostatecznie rozpoznane. Wśród prób wyjaśnienia wskazuje się m.in. na związek z hebrajskim szeulim (przenocować). Inne wytłumaczenie kojarzy to miano z francuskim chaud (gorący), jeszcze inne wywodzi je od zbitki w jidysz niemieckich słów Schule (szkoła) i Ende (koniec), co miałoby związek ze spożywaniem czulentu po powrocie z bożnicy (szul), często będącej zarazem szkołą^[2].

• Maciej E. Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Wyd. 3. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”, 1987, s. 35, ISBN 83-225-0106-4
• Maria Różycka: Kuchnia żydowska. Warszawa: Wydawnictwo „Tenten”, 1991

• Eljahu Josef Parypa: Tajemnice czulentu: jak ugotować prawdziwy czulent. Tajemniczy Świat Żydów 18 [dostęp 2018-09-08]