Diecezja pomorska

tablica pamiątkowa w Wolinie

Biskupstwo pomorskie zwane również wolińskim[1] – biskupstwo rzymskokatolickie z siedzibą w Wolinie utworzone bullą papieża Innocentego II 14 października 1140[2]. Biskupstwo podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej[3].

Początki chrystianizacji Pomorza Zachodniego pochodzą jeszcze z czasów panowania Bolesława Chrobrego[2], który po utworzeniu diecezji kołobrzeskiej w roku 1000 liczył na dalsze rozszerzenie chrześcijaństwa na zachód[2]. Nadzieje te ze względu na powrót na Pomorze pogaństwa szybko się rozwiały[2], a biskupstwo kołobrzeskie zostało zlikwidowane[2].

Późniejsze próby chrystianizacji związane są z działalnością misyjną Ottona z Bambergu, zwanego Apostołem Pomorza[2]. W roku 1080 trafił on do Gniezna, a po powrocie do Niemiec otrzymał sakrę biskupią. Ponownie trafił do Gniezna w roku 1124, a stamtąd z misją chrystianizacyjną na Pomorze Zachodnie. Kolejną misję Otton prowadził od roku 1128[4], gdzie na chrześcijaństwo nawrócił mieszkańców wyłącznie dużych ośrodków rządzonych przez księcia Warcisława I z dynastii Gryfitów m.in. Szczecina, Wolina i Kamienia Pomorskiego[2]. W czasie swojej działalności misyjnej chrześcijaństwo poprzez chrzest przyjęła jedna piąta ludności Pomorza Zachodniego (około. 22 tys. pogan[1]), a w dwunastu miejscowościach zbudowano czternaście kościołów[2][4] (po dwa w Wolinie i Szczecinie[4]). Za jego przyczyną powstały placówki misyjne w Pyrzycach, Kamieniu, Wolinie, Szczecinie, Kołobrzegu, Białogardzie, Uznamie, Dyminie i Wołogoszczy[3]. Do dzisiaj w Cerkwicy, na Równinie Gryfickiej znajduje się kamienna studnia z XII wieku upamiętniająca chrystianizację Pomorza Zachodniego[5]. Po śmierci Ottona (1139), papież Innocenty II zdecydował się utworzyć osobne biskupstwo z siedzibą w Wolinie, a tamtejszy kościół podniesiono do rangi katedry[4]. W bulli nie określono granic nowego biskupstwa, ale użyto określenia Pomeranensem ecclesiam, co mogło oznaczać, że granice te są zbieżne z terytorium księstwa zachodniopomorskiego[4].

W latach 1170 i 1173 na Wolin najeżdżali Duńczycy, wskutek czego miasto uległo całkowitemu zniszczeniu. Dalsze ataki tak zagrażały miastu, leżącemu bezbronnie blisko Zalewu Szczecińskiego, że skłoniło to duchowieństwo biskupie oraz księcia pomorskiego Kazimierza I do rozważenia przeniesienia biskupstwa z Wolina do bezpieczniejszego Kamienia[6]. Przed realizacją tego zamiaru, książę założył kapitułę katedralną w Kamieniu (1175), wzniósł tam katedrę i przyznał kanonikom po śmierci obecnego biskupa Konrada swobodny wybór zwierzchnika i wszystkich prałatów według wzoru kapituły katedralnej w Kolonii. Otrzymali oni również wszelkie przywileje, w tym posiadanie dóbr, immunitet od wszelkich roszczeń świeckich, zwolnienie od wszystkich obciążeń, „którym podlegał lud w Pomorzu”, z zastrzeżeniem obowiązku utrzymywania zamków krajowych i głównych mostów oraz zapewnienia obrony kraju w granicach[7]. Zanim jednak biskupswo zostało przeniesione z Wolina do Kamienia biskup początkowo przebywał on na wyspie Uznam lub w Usedomie, a dopiero następnie od 1175 roku siedzibą biskupstwa stał się Kamień Pomorski[3]. Formalne przeniesienie stolicy biskupiej nastąpiło na mocy bulli Ex iniuncta nobis a Deo papieża Klemensa III 25 lutego 1188 roku[8]. Od tej pory diecezja nazywana jest biskupstwem kamieńskim[3].

Terytorium

Granice biskupstwa ciągnęły się od dolnej Reknicy na zachodzie, po Łebę na wschodzie[4]. Obejmowały także wąski pas ziem położonych nad Bałtykiem[4]. Na zachodzie były to grody: Trzebudzice, Dymin, Choćków, Wołogoszcz, Szczytno oraz Groźwin[4][9]. Przy ujściu Odry były Szczecin i Kamień, a także wyspy Uznam i Wolin[4][9]. Na wschodzie Pyrzyce, Stargard z wsiami i przynależnościami, Kołobrzeg z warzelnią soli i cłem, targiem, karczmą, aż po rzekę Łebę[4][9].

Przypisy

  1. ↑ a b Wejman 2016 ↓, s. 222.
  2. ↑ a b c d e f g h Matysiak 2012 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b c d Biskupstwo Pomorskie ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i j Okoń 1987 ↓, s. 42.
  5. ↑ Matysiak 2012 ↓, s. 7-8.
  6. ↑ Malkewitz 1904 ↓, s. 81.
  7. ↑ Malkewitz 1904 ↓, s. 82.
  8. ↑ Wejman 2016 ↓, s. 223.
  9. ↑ a b c Labuda 1992 ↓.

Bibliografia

  • Biskupstwo Pomorskie [online], www.parafiawolin.pl [dostęp 2022-10-02] .
  • Gerard Labuda: Początki biskupstwa wolińskiego w bulli papieża Innocentego II z dnia 14 X 1140 roku. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 1992. [dostęp 2022-10-03].
  • Gustaw Malkewitz: Geschichte der Stadt Wollin in Pommern. Stettin: Pommerichen Reichspost, 1904.
  • Paulina Matysiak: Kościoły Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Nasze dziedzictwo. T. II. Bydgoszcz: Ikona, 2012. ISBN 978-83-934287-2-4. OCLC 812720232. (pol. • niem.).
  • Marek Okoń. Granice średniowiecznej diecezji kamieńskiej. „Roczniki Humanistyczne”. 35 (2), s. 41–59, 1987. [dostęp 2022-10-03]. (pol.). 
  • Grzegorz Wejman: Dzieje kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i północnym do 1945 roku. Zarys problemu.. Uniwersytet Szczeciński, 2016. [dostęp 2022-10-03].