Felix Weingartner

Fotografia z ok. 1890

Imię i nazwisko

Paul Felix Weingartner

Data i miejsce urodzenia

2 czerwca 1863
Zadar

Data i miejsce śmierci

7 maja 1942
Winterthur

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

dyrygent, kompozytor

Multimedia w Wikimedia Commons

Paul Felix Weingartner, Edler von Münzberg^[1]^[2]. (ur. 2 czerwca 1863 w Zadarze, zm. 7 maja 1942 w Winterthur^[1]^[2]) – austriacki dyrygent i kompozytor.

Życiorys

W wieku 7 lat stracił ojca^[2]. Przeprowadził się wówczas wraz z matką do Grazu, gdzie podjął edukację muzyczną u Wilhelma Mayera^[1]^[2]. Otrzymawszy stypendium, kształcił się w latach 1881–1883 w konserwatorium w Lipsku u Carla Reineckego (fortepian i kompozycja), Salomona Jadassohna (kontrapunkt) i Oscara Paula (dyrygentura)^[1]^[2]. Studiował też filozofię na Uniwersytecie Lipskim^[1]. W 1883 roku przebywał w Weimarze jako uczeń Ferenca Liszta, który doprowadził do wystawienia jego pierwszej opery, Sakuntala (1884)^[1]^[2]. W kolejnych latach działał jako dyrygent w Królewcu (1884–1885), Gdańsku (1885–1887), Hamburgu (1887–1889) i Mannheimie (1889–1891)^[1]^[2]. Później był dyrygentem opery królewskiej (1891–1898) i kapeli królewskiej (1891–1907) w Berlinie oraz Kaim-Orchester w Monachium (1898–1903)^[1]^[2]. W 1902 roku gościł na festiwalu w Moguncji, gdzie wykonał wszystkie symfonie Ludwiga van Beethovena^[1]. W 1908 roku objął po Gustavie Mahlerze funkcję dyrygenta Opery Wiedeńskiej, z której zrezygnował w 1911 roku^[1]^[2]. W latach 1908–1927 prowadził orkiestrę Filharmoników Wiedeńskich, a w latach 1919–1924 orkiestrę wiedeńskiej Volksoper^[1]^[2]. Od 1914 do 1919 roku pełnił funkcję generalnego dyrektora muzycznego w Darmstadcie^[1]^[2]. W 1927 roku osiadł w Szwajcarii, gdzie uzyskał obywatelstwo^[1]. Do 1933 roku prowadził orkiestrę symfoniczną w Bazylei^[1]^[2]. W latach 1935–1936 ponownie był dyrygentem Opery Wiedeńskiej^[1]^[2].

Występował w wielu krajach europejskich, m.in. w Wielkiej Brytanii, Belgii, Francji i Rosji^[1]^[2]. W latach 1905–1908 i 1911–1914 koncertował w Stanach Zjednoczonych^[1]. W 1919 i 1922–1923 roku występował w Ameryce Południowej, a w 1937 roku w Japonii^[1]. W 1939 roku poprowadził w Covent Garden Theatre w Londynie Tannhäusera i Parsifala^[1]. W 1909 i 1910 roku występował w Warszawie z utworami Beethovena, Berlioza, Czajkowskiego i swoimi własnymi^[1].

Zasłynął jako interpretator dzieł kompozytorów niemieckich i austriackich: Beethovena, Berlioza, Wagnera, Liszta i Brahmsa^[1]. Dążył do oczyszczenia sztuki dyrygenckiej z ekscentryczności i wypaczeń prowadzących do zniekształcenia pierwotnego kształtu partytury^[1]^[2]. Krytykował działalność Cosimy Wagner i dyrygenturę Hansa von Bülowa^[1]. Od 1910 do 1940 roku współpracował z wytwórnią Columbia Records, dokonując licznych nagrań płytowych^[1]. Jako pierwszy dyrygent zarejestrował wszystkie symfonii Beethovena i Brahmsa^[1]^[2].

Prowadził zajęcia z dyrygentury m.in. w Akademii Muzycznej w Budapeszcie, konserwatorium w Bazylei, Mozarteum w Salzburgu i Konserwatorium Wiedeńskim^[1]. Jego uczniami byli m.in. Josef Krips, Paul Sacher i Andrzej Panufnik^[1]. Był pięciokrotnie żonaty; jego trzecią żoną była śpiewaczka Lucille Marcel, piątą jego uczennica i autorka tekstów do pieśni Carmen Studer^[1]^[2].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

7 symfonii (I G-dur 1899, II Es-dur 1901, III E-dur 1910, IV F-dur 1917, V c-moll 1926, VI h-moll „La tragica” 1929, VII C-dur na głosy wokalne, chór i orkiestrę 1937)
3 poematy symfoniczne (König Lear 1895, Das Gefilde der Seligen 1897, Frühling 1934)
Lustige Ouvertüre (1912)
Koncert skrzypcowy G-dur (1912)
uwertura Aus ernster Zeit (1914)
Serenada na orkiestrę smyczkową (1916)
Koncert wiolonczelowy a-moll (1917)
Sinfonietta D-dur na skrzypce, altówkę, wiolonczelę i małą orkiestrę (1936)

Utwory kameralne

4 kwartety smyczkowe (I d-moll 1899, II f-moll 1900, III F-dur 1903, IV D-dur 1918)
2 sonaty na skrzypce i fortepian (I Dur 1907, II fis-moll 1907)
Sekstet e-moll na 2 skrzypiec, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (1903)
Kwintet g-moll na klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i fortepian (1911)
Kwintet na 2 skrzypiec, 2 altówki i wiolonczelę (1916)
Oktet G-dur na klarnet, róg, fagot, kwartet smyczkowy i fortepian (1925)

Utwory fortepianowe

Phantasiebilder (1916)
Aus vergangenen Zeit (1916)
Herbstblätter (1916)

Pieśni na głos i fortepian

8 Gedichte (1893)
2 Balladen (1903)
Frühlings- und Liebeslieder (1906)
Blüten aus dem Osten. Ein Liebesliederspiel na sopran, tenora i fortepian (1919)

Opery

Sakuntata (wyst. Weimar 1884)
Malawika (wyst. Monachium 1886)
Genesius (wyst. Berlin 1892)
trylogia operowa Orestes: Agamemnon, Das Totenopfer, Die Erinyen (wyst. Lipsk 1902)
Kain und Abel (wyst. Darmstadt 1914)
Dame Kobold (wyst. Darmstadt i Berlin 1916)
Die Dorfschule (wyst. Wiedeń 1920)
Meister Andrea (wyst. Wiedeń 1920)
Der Apostat (ok. 1926; niewystawiona)

Prace

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Die Lehre von der Wiedergeburt und das musikalische Drama (Kilonia 1895)
Bayreuth (1876–1896) (Berlin 1897, 2. wyd. 1904)
Über das Dirigieren (Berlin 1895, 5. wyd. 1920)
Die Symphonie nach Beethoven (Lipsk 1897, 4. wyd. 1926)
C. Spitteler. Ein künstlerisches Erlebnis (Berlin 1904, 2. wyd. Monachium 1913)
Ratschläge für die Aufführungen der Symphonien Beethovens (Lipsk 1906)
Akkorde. Gesammelze Aufsätze (Lipsk 1912)
Ratschläge für Aufführungen klassischer Symphonien (tom 1 Beethoven Lipsk 1916, tom II Schubert und Schumann Lipsk 1918, tom III Mozart Lipsk 1923)
Eine Künstlerfahrt nach Südamerika (Wiedeń 1921)
Bô Yin Râ: Eine umfassende Darstellung der Lehre (Bazylea 1923, wyd. 2. Lipsk 1932)
Terra. Ein Symbol, Prolog, 3 Spiele, Epilog (Poczdam 1933)
Unwirklisches und Wirklisches. Märchen, Essays, Vorträge (Wiedeń 1936)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 12. Część biograficzna w–ż. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012, s. 123–124. ISBN 978-83-224-0935-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3884. ISBN 0-02-865571-0.

Linki zewnętrzne

Felix Weingartner – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Felix Weingartner w bazie AllMusic (ang.)
Nuty Felixa Weingartnera w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (osoba):