Głowienka (roślina)
Ten artykuł dotyczy rodzaju roślin. Zobacz też: Prunella – rodzaj ptaków z rodziny płochaczy oraz głowienka – ptak blaszkodzioby. |
Głowienka wielkokwiatowa | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | astropodobne | ||
Rząd | jasnotowce | ||
Rodzina | jasnotowate | ||
Rodzaj | głowienka | ||
Nazwa systematyczna | |||
Prunella L. Sp. Pl. 600. 1753 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
| |||
| |||
|
Głowienka (Prunella L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Obejmuje około 7[4]–8[5] gatunków. Występują w Europie, Azji i północnej Afryce[4]. Z czterech gatunków europejskich[4] trzy występują w Polsce: głowienka kremowa P. laciniata, pospolita P. vulgaris i wielkokwiatowa P. grandiflora[6]. Zasiedlają zarówno siedliska suche i nasłonecznione, jak i wilgotne i cieniste[7]. Głowienka pospolita wykorzystywana była jako roślina lecznicza. Głowienka wielkokwiatowa i niektóre inne gatunki bywają uprawiane jako rośliny ozdobne[4][7].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny o płożącej i podnoszącej się łodydze, korzeniącej się w węzłach, osiągające do 60 cm wysokości[7].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście bezwonne, pojedyncze, całobrzegie lub pierzasto klapowane[7].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane po 6 w okółkach gęsto skupionych w szczytowej części pędu, tworzących kłosokształtny kwiatostan[7]. Kielich zrosłodziałkowy, tworzący dwie wargi, z których dolna ma trzy krótkie ząbki, a górna dwa dłuższe i węższe. Na rurce kielicha widocznych jest 10 wiązek przewodzących. Korona fioletowoniebieska, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą rurkę rozszerzającą się ku gardzieli, zakończoną dwiema wargami. Górna warga kapturkowata, dolna z trzema łatkami, z których środkowa jest większa od bocznych. Cztery pręciki w dwóch parach, z czego dłuższa, dolna para wystaje z rurki korony, ale ukryta jest pod górną wargą. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach[7].
Systematyka
- Synonimy[8]
Brunella Mill., Prunellopsis Kudô
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae[8].
- Prunella albanica Pénzes
- Prunella × bicolor Beck – głowienka dwubarwna
- Prunella × codinae Sennen
- Prunella cretensis Gand.
- Prunella × gentianifolia Pau
- Prunella grandiflora (L.) Scholler – głowienka wielkokwiatowa
- Prunella hyssopifolia L. – głowienka hyzopolistna
- Prunella × intermedia Link
- Prunella laciniata (L.) L. – głowienka kremowa
- Prunella orientalis Bornm.
- Prunella prunelliformis (Maxim.) Makino
- Prunella × surrecta Dumort.
- Prunella vulgaris L. – głowienka pospolita
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
- ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 756, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b Prunella. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-26].
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 141, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 287. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Genus: Prunella L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-26].
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 149-150. ISBN 978-83-925110-5-2.
- SNL: Prunella
- DSDE: brunelle_-_plante
- Hrvatska enciklopedija: 11156