Ichapekene Piesta

Ichapekene Piesta, największe święto w San Ignacio de Moxos^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Macheteros w charakterystycznych nakryciach głowy (2011)
Państwo	Boliwia
Typ	niematerialne dziedzictwo kulturowe
Numer ref.	00627
Region[b]	Ameryka Łacińska i Karaiby
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2012 na 7. sesji
brak współrzędnych
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Ichapekene Piesta – coroczne synkretyczne święto odbywające się w lipcu i sierpniu w mieście San Ignacio de Moxos w departamencie Beni, w północnej Boliwii, łączące tradycje chrześcijańskie wprowadzone na te tereny wraz z misjami jezuickimi pod koniec XVII wieku z elementami wierzeń i zwyczajów rdzennej ludności Mojeños(inne języki)^[1].

W 2012 roku tradycja została wpisana na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO^[2]. Nazwa wpisu to^[3][1]:

• Ichapekene Piesta, the biggest festival of San Ignacio de Moxos – w języku angielskim,
• Ichapekene Piesta, la fiesta mayor de San Ignacio de Moxos – w języku hiszpańskim,
• Ichapekene Víkaremu 'u Inasianuana – w języku mojeño-ignaciano(inne języki), który jest językiem rdzennej ludności tego regionu oraz jednym z kilkunastu języków urzędowych Boliwii.

San Ignacio de Moxos

San Ignacio de Moxos na mapie Boliwii

Misjonarze jezuiccy przybyli na tereny zamieszkiwane przez lud Mojeños(inne języki) (znany również jako Moxeños lub Moxos) pod koniec XVII wieku^[1]. Z czasem elementy wiary chrześcijańskiej mieszały się z lokalną tradycją, stając się trwałą jej częścią. Ichapekene Piesta jest formą reinterpretacji mitu założycielskiego ludności Moxos łączącą elementy ich pierwotnych wierzeń oraz zwyczajów z historią zwycięstwa Ignacego Loyoli, założyciela zakonu jezuitów, nad niewiernymi^[2][3].

Uroczystości w ramach Ichapekene Piesta rozpoczynają się w maju pokazami fajerwerków, wspólnymi śpiewami oraz recytowaniem hymnów pochwalnych^[3][2]. Główne uroczystości mają miejsce od 7 lipca do 5 sierpnia, kiedy to codziennie odbywają się msze święte (w ciągu dnia oraz w nocy) i czuwania przy zmarłych, uczty, rozdawana jest także jałmużna^[1]. Punkt kulminacyjny obchodów Ichapekene Piesta przypada na 30 i 31 lipca. Odbywa się wtedy procesja i przedstawienie, podczas którego inscenizowana jest walka Ignacego Loyoli o odzyskanie świętego sztandaru, którego strażnikami są pierwotni gospodarze lasów, rzek i jezior z czasów przed wprowadzeniem chrześcijaństwa^[2]. Świętemu pomaga dwunastu wojowników słońca (hiszp. macheteros) noszących spektakularne nakrycia głowy z piór^[1]. Ostatecznie pokonują oni pierwotnych gospodarzy i nawracają ich na chrześcijaństwo, co symbolizuje odrodzenie Moxeños w tradycji chrześcijańskiej w obecności duchów ich przodków^[3]. Po odniesionym zwycięstwie święty Ignacy symbolicznie pozostaje w mieście, aby zamieszkać z Moxos, którzy nazywają go Nacio^[1].

Przygotowania do święta, w których udział bierze cała społeczność, trwają już od stycznia i są okazją do przekazywania umiejętności i wiedzy o tradycji młodszym pokoleniom przez starszych^[1]. Część odgrywanych ról, np. macheteros wraz z ich oryginalnymi strojami, przekazywana jest w rodzinach z pokolenia na pokolenie^[1]. W głównej procesji udział bierze 48 grup tanecznych, których członkowie przebrani są w maski przodków i zwierząt, co ma podkreślać znaczenie natury i szacunku do niej^[2][3]. Uczestnicy bawią się i tańczą przy akompaniamencie barokowej muzyki z czasów misji jezuickich, a koło północy z czubków kapeluszy niektórych z nich rozbłyskują zimne ognie symbolizujące dar światła^[2]. Cześć mieszkańców zaangażowana jest w poszukiwanie nadającego się na palo encebado („tłusty słup”) drzewa, które jest sadzone na dziedzińcu miejscowości i nasmarowywane, co ma symbolizować witalność lasu^[1]. Kobiety (abadesas) odpowiedzialne są za udekorowanie kościoła, ubranie świętego Ignacego oraz witanie gości i przygotowywanie świątecznych potraw^[1].