Język kapuczyński
| Ten artykuł od 2011-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
Obszar | Federacja Rosyjska (Dagestan), Gruzja | ||
---|---|---|---|
Liczba mówiących | ok. 7 tysięcy | ||
Pismo/alfabet | cyrylica | ||
Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
Status oficjalny | |||
UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||
Kody języka | |||
ISO 639-3 | kap | ||
IETF | kap | ||
Glottolog | bezh1248 | ||
Ethnologue | kap | ||
WALS | bez | ||
SIL | KAP | ||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język kapuczyński (czasem używany jest także termin język beżtyjski, nazwa własna Бэжти) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany przez blisko 7 tys. osób w południowym Dagestanie i Gruzji[1]. Język kapuczyński należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich.
Kapuczyński jest blisko spokrewniony z językiem chunzybskim[2].
Językiem kapuczyńskim posługuje się ludność w trzech niewielkich wioskach w południowym Dagestanie: Beżta, Choszar-Chota i Tladal. Sporadycznie używana nazwa tego języka, beżtyjski, pochodzi od nazwy wsi Beżta, natomiast nazwa język kapuczyński, wzięła się od gruzińskiej nazwy tejże wsi. Jednym z ważniejszych badaczy języka kapuczyńskiego, był gruziński badacz, E. A. Łomtadze, który w swych pionierskich pracach używał takiej właśnie nazwy, ona też utrwaliła się i weszła do użytku.
Dane mówiące o liczbie osób posługujących się tym językiem nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Według statystyk w 1926 r. języka tego używało zaledwie 1447 osób. W późniejszym czasie użytkownicy kapuczyńskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z lat 1958 oraz 1967 mówiły o ok. 2500–2800 użytkownikach języka, dane, natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi 6184 osób.
Brak tradycji literackiej[3]. Bywa zapisywany cyrylicą[1]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego używany jest język awarski[1], jako największy język literacki Dagestanu. Wśród ludności rozpowszechniony jest także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej. Awarski i rosyjski są wykorzystywane w edukacji i komunikacji ponadlokalnej[4]. Kapuczyński jest zdecydowanie zagrożony wymarciem, ze względu na dominację awarskiego i niewielką liczebność społeczności[4].
Ze względu na swoją historię wykazuje wpływy awarskiego, tureckiego, arabskiego, perskiego, gruzińskiego oraz rosyjskiego[3]. Sam wywarł wpływ na język chunzybski[2].
Kapuczyński jest językiem ergatywnym.
Przypisy
- ↑ a b c David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Bezhta, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 249.
- ↑ a b The Bezhtas. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).
- ↑ a b Salminen 2007 ↓, s. 238.
Bibliografia
- TapaniT. Salminen TapaniT., Europe and North Asia, [w:] ChristopherCh. Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
Linki zewnętrzne
- Bibliografia prac dotyczących języka kapuczyńskiego (beżtyjskiego). l.u-tokyo.ac.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- Bezhta, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2011-05-11] (ang.).
- Bezhta. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).
- p
- d
- e
Języki północnokaukaskie |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Języki kartwelskie (południowokaukaskie) prakartwelski[A] |
- ↑ Język prakartwelski nie jest językiem kartwelskim, lecz przodkiem wszystkich języków kartwelskich
- J9U: 987007530362505171