Janowiec barwierski
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | bobowce | ||
Rodzina | bobowate | ||
Podrodzina | |||
Rodzaj | janowiec | ||
Gatunek | janowiec barwierski | ||
Nazwa systematyczna | |||
Genista tinctoria L. 1753 Sp. pl. 2:710. 1753 | |||
| |||
|
Janowiec barwierski (Genista tinctoria L.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Występuje na znacznej część Europy i Azji. W Polsce średnio pospolity.
Morfologia
- Pokrój
- Krzew, który dorasta do 30–60 cm wysokości. Pędy ma wzniesione, sztywne.
- Liście
- Podługowate bądź równowąskolancetowate z zaostrzonymi końcami i szydlastymi przylistkami. Brzegi blaszki oraz nerwy na spodniej stronie owłosione.
- Kwiaty
- Motylkowe, zebrane na szczytach pędów. Mają barwę żółtą i nagi kielich. Łódeczka korony ma taką samą długość, jak żagielek i również są nagie.
- Owoc
- Strąk z drobnymi, kulistymi nasionami w środku.
Biologia i ekologia
Niewielki krzew, chamefit, nanofanerofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki[3]. Siedlisko: suche zarośla i świetliste lasy, słoneczne wzgórza. W górach występuje po regiel dolny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Scabioso-Genistetum[4]. Roślina trująca.
Interakcje międzygatunkowe
Jest rośliną żywicielską motyli zieleńczyka ostrężyńca i modraszka aleksisa[5].
Zastosowanie
- Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski : ziele. Zawiera m.in. alkaloidy chinolizydynowe – cytyzyna lupaninametylocytyzyna, anagiryna, flawonoidy – luteolina, genistyna, olejek eteryczny i garbniki.
- Działanie: Odwar z ziela (1 łyżkę stołową suszu zalać 1 szklanką wrzątku, gotować pod przykryciem 5–7 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 2-3 razy dziennie po 1 łyżce stołowej) zalecany jest w leczeniu zaburzeń ciśnienia tętniczego, jako środek moczopędny i lekko przeczyszczający, nasercowy, poprawiający przemianę materii. Odwar stosuje się w schorzeniach nerek, kamicy moczowej i stanach zapalnych nerek. Można go także stosować jako środek napotny, jak również do leczenia podagry, reumatyzmu i puchliny wodnej.
- Działania niepożądane: Ziele janowca wyróżnia się silnym działaniem i w wyższych dawkach niż leczniczych powoduje nudności i wymioty oraz kurcze toniczno-kloniczne, zbliżone do strychninowych[6].
- Bywa uprawiany jako roślina ozdobna. Oprócz typowej formy gatunku uprawiane są odmiany karłowe, np. `Flore Pleno` o pełnych kwiatach i wysokości do 30 cm, `Royal Gold` o kwiatach zebranych w stożkowe kwiatostany długości do 8 cm[7].
Uprawa
Wymaga pełnego słońca i małożyznego, przepuszczalnego podłoża (piaszczystego). Rozmnaża się z nasion lub sadzonek pędowych, które sporządza się latem[7]. Źle znosi przesadzanie. Aby się lepiej rozkrzewił można go przycinać.
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, ss. 139 – 160.
- ↑ AleksanderA. Ożarowski AleksanderA., WacławW. Jaroniewski WacławW., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 178, ISBN 83-202-0472-0 .
- ↑ a b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Bibliografia
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- SNL: fargeginst
- BioLib: 39890
- EoL: 643982
- EUNIS: 171390
- FloraWeb: 2614
- GBIF: 5347612
- identyfikator iNaturalist: 163222
- IPNI: 496408-1
- ITIS: 26708
- NCBI: 49825
- Plant Finder: 280361
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-8832
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:496408-1
- Tela Botanica: 29623
- identyfikator Tropicos: 13019564
- USDA PLANTS: GETI
- CoL: 3FLDY