Komelina

Komelina
Ilustracja
Komelina pospolita
Systematyka[1]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

Euphyllophyta

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

jednoliścienne

Rząd

komelinowce

Rodzina

komelinowate

Rodzaj

komelina

Nazwa systematyczna
Commelina L.
Sp. Pl. 40. 1 Mai 1753[2]
Typ nomenklatoryczny

C. communis L.[2]

Synonimy
  • Phaeosphaerion Hassk. (1866)
  • Commelinopsis Pichon (1946)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Commelina diffusa
Commelina africana

Komelina (Commelina L.) – rodzaj roślin z rodziny komelinowatych. Obejmuje ok. 170[4]–195[5] gatunków. Występują one na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i subtropikalnej, rzadziej w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego. Poza Kaukazem w Europie rosną tylko rośliny introdukowane w południowej części kontynentu[5][6][7]. W Polsce jako przejściowo dziczejące (efemerofity) stwierdzone zostały komelina pospolita C. communis i komelina niebieska C. tuberosa[8].

Rośliny te zasiedlają zróżnicowane siedliska, przy czym stosunkowo rzadko są to lasy[3]. Liczne gatunki z tego rodzaju to chwasty upraw w strefie międzyzwrotnikowej, szczególnie problematyczne w uprawach trzciny cukrowej[9], ale też ryżu[4]. Z kolei na plantacjach kawowców są roślinami pożądanymi tworząc zwartą okrywę gleby, przeciwdziałając jej erozji[9]. Wiele gatunków uprawianych jest w tropikach jako rośliny okrywowe. Niektóre mają jadalne bulwy korzeniowe. Okazałe kwiaty komeliny pospolitej dostarczają niebieskiego barwnika wykorzystywanego w Japonii do wyrobu papieru „awobana”[9][4]. Różne gatunki wykorzystywane są jako lecznicze, stosowane zwłaszcza w formie kompresów[4]. Komelina niebieska używana jest do tamowania krwawienia, a C. virginica jako ziele moczopędne. C. diffusa[9], C. clavata[10], C. africana, C. benghalensis wykorzystywane są jako warzywo i rośliny pastewne[11]. C. cyanea w Australii wykorzystywana była jako zielone warzywo do walki ze szkorbutem[12].

W uprawie wymagają stanowisk słonecznych, osłoniętych od wiatru, gleb żyznych i przepuszczalnych. W okresie zimowym muszą być chronione przed mrozem (w klimacie umiarkowanym przenoszone do pomieszczeń lub szklarni, ewentualnie uprawiane są jako rośliny roczne). Rozmnażane są z nasion lub przez sadzonki[13].

Morfologia

Commelina benghalensis
Commelina caroliniana
Commelina cyanea
Pokrój
Rośliny zielne (jednoroczne i byliny) o łodygach płożących, podnoszących się i prosto wzniesionych[6]. Z korzeniami cienkimi lub bulwiasto zgrubiałymi[7]. Bez kłącza[6].
Liście
Skrętoległe lub dwurzędowe, siedzące lub ogonkowe[7].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe kwiatostany wsparte okazałą, złożoną podsadką, z kąta której wyrastają 1–2 wierzchotki, z których na dolnej rozwija się kilka kwiatów, a na górnej kwiaty są szczątkowe lub tylko męskie. Kwiaty szypułkowe, o symetrii grzbiecistej. Działki kielicha lancetowate do jajowato-zaokrąglonych, z których dwie często są ze sobą zrośnięte. Jeden z trzech płatków korony zwykle odmienny od pozostałych – mniejszy i odmiennego koloru. Pozostałe dwa okazałe, najczęściej niebieskie, rzadziej białe, żółte, liliowe, lawendowe, różowe, z paznokciem. Pręciki trzy i trzy prątniczki. Pręciki mają nagie nitki, z czego dwie często są u nasady zrośnięte, pylniki z czterema łatkami, podobne do motyli. Zalążnia dwu- lub trójkomorowa, z pojedynczymi zalążkami[6][7]. U roślin z tego rodzaju występują także kwiaty podziemne, klejstogamiczne, na których zawiązują się także podziemne owoce (geokarpia)[9].
Owoce
Podługowate do kulistawych torebki, otwierające się zwykle dwiema, rzadziej trzema klapami. Komory bez nasion lub z pojedynczymi (1–2) nasionami. Te walcowate lub elipsoidalne, o łupinie gładkiej lub siateczkowatej[6].

Systematyka

Commelina dianthifolia
Commelina ensifolia
Commelina erecta
Commelina suffruticosa
Pozycja systematyczna

W obrębie rodziny komelinowatych Commelinaceae rodzaj należy do podrodziny Commelinoideae[1], a w jej obrębie do plemienia Commelineae Meisner (1842)[3].

Wykaz gatunków[5][14][8]
  • Commelina acutispatha De Wild.
  • Commelina acutissima Urb.
  • Commelina africana L.
  • Commelina agrostophylla F.Muell.
  • Commelina albescens Hassk.
  • Commelina albiflora Faden
  • Commelina amplexicaulis Hassk.
  • Commelina andamanica S.M.Joseph & Nampy
  • Commelina appendiculata C.B.Clarke
  • Commelina arenicola Faden
  • Commelina ascendens J.K.Morton
  • Commelina aspera G.Don ex Benth.
  • Commelina attenuata J.Koenig ex Vahl
  • Commelina aurantiiflora Faden & Raynsf.
  • Commelina auriculata Blume
  • Commelina avenifolia J.Graham
  • Commelina bambusifolia Matuda
  • Commelina barbata Lam.
  • Commelina beccariana Martelli
  • Commelina bella Oberm.
  • Commelina benghalensis L.
  • Commelina bequaertii De Wild.
  • Commelina boissieriana C.B.Clarke
  • Commelina bracteosa Hassk.
  • Commelina bravoa Matuda
  • Commelina cameroonensis J.K.Morton
  • Commelina capitata Benth.
  • Commelina caroliniana Walter
  • Commelina catharinensis Hassemer, J.P.R.Ferreira, Funez & J.D.Medeiros
  • Commelina chamissonis Klotzsch ex C.B.Clarke
  • Commelina chayaensis Faden
  • Commelina ciliata Stanley
  • Commelina clarkeana K.Schum.
  • Commelina clavata C.B.Clarke
  • Commelina clavatoides Nampy & S.M.Joseph
  • Commelina communis L. – komelina pospolita
  • Commelina congesta C.B.Clarke
  • Commelina congestipantha López-Ferr., Espejo & Ceja
  • Commelina corbisieri De Wild.
  • Commelina corradii Chiov. ex Chiarugi
  • Commelina crassicaulis C.B.Clarke
  • Commelina cufodontii Chiov.
  • Commelina cyanea R.Br.
  • Commelina dammeriana K.Schum.
  • Commelina dekindtiana Fritsch
  • Commelina demissa C.B.Clarke
  • Commelina dianthifolia Redouté
  • Commelina dielsii Herter
  • Commelina diffusa Burm.f.
  • Commelina disperma Faden
  • Commelina droogmansiana De Wild.
  • Commelina eckloniana Kunth
  • Commelina elliptica Kunth
  • Commelina ensifolia R.Br.
  • Commelina erecta L.
  • Commelina fluviatilis Brenan
  • Commelina foliacea Chiov.
  • Commelina forskaolii Vahl
  • Commelina frutescens Faden
  • Commelina gambiae C.B.Clarke
  • Commelina gelatinosa Edgew.
  • Commelina geniculata Desv.
  • Commelina giorgii De Wild.
  • Commelina gourmaensis A.Chev.
  • Commelina grandis Brenan
  • Commelina grossa C.B.Clarke
  • Commelina haitiensis Urb. & Ekman
  • Commelina heterosperma Blatt. & Hallb.
  • Commelina hirsuta (Wight) Bedd.
  • Commelina hispida Ruiz & Pav.
  • Commelina hockii De Wild.
  • Commelina holubii C.B.Clarke
  • Commelina homblei De Wild.
  • Commelina huillensis Welw. ex C.B.Clarke
  • Commelina humblotii H.Perrier
  • Commelina huntii M.Pell.
  • Commelina imberbis Ehrenb. ex Hassk.
  • Commelina indehiscens E.Barnes
  • Commelina irumuensis De Wild.
  • Commelina jaliscana Matuda
  • Commelina jamesonii C.B.Clarke
  • Commelina kapiriensis De Wild.
  • Commelina kilanga De Wild.
  • Commelina kisantuensis De Wild.
  • Commelina kitaleensis Faden
  • Commelina kituloensis Faden
  • Commelina kotschyi Hassk.
  • Commelina lanceolata R.Br.
  • Commelina latifolia Hochst. ex A.Rich.
  • Commelina leiocarpa Benth.
  • Commelina longicapsa C.B.Clarke
  • Commelina longicaulis Jacq.
  • Commelina longifolia Lam.
  • Commelina loureiroi Kunth
  • Commelina lukei Faden
  • Commelina lukonzolwensis De Wild.
  • Commelina luteiflora De Wild.
  • Commelina luzonensis Elmer
  • Commelina macrospatha Gilg & Ledermann ex Mildbr.
  • Commelina macrosperma J.K.Morton
  • Commelina maculata Edgew.
  • Commelina madagascarica C.B.Clarke
  • Commelina major H.Perrier
  • Commelina martyrum H.Lév.
  • Commelina mascarenica C.B.Clarke
  • Commelina melanorrhiza Faden
  • Commelina membranacea Robyns
  • Commelina mensensis Schweinf.
  • Commelina merkeri K.Schum.
  • Commelina microspatha K.Schum.
  • Commelina milne-redheadii Faden
  • Commelina modesta Oberm.
  • Commelina montigena H.Perrier
  • Commelina mwatayamvoana P.A.Duvign. & Dewit
  • Commelina neurophylla C.B.Clarke
  • Commelina nigritana Benth.
  • Commelina nivea López-Ferr., Espejo & Ceja
  • Commelina nyasensis C.B.Clarke
  • Commelina obliqua Vahl
  • Commelina oligotricha Miq.
  • Commelina orchidophylla Faden & Layton
  • Commelina paleata Hassk.
  • Commelina pallida Willd.
  • Commelina pallidispatha Faden
  • Commelina paludosa Blume
  • Commelina petersii Hassk.
  • Commelina phaeochaeta Chiov.
  • Commelina platyphylla Klotzsch ex Seub.
  • Commelina polhillii Faden & M.H.Alford
  • Commelina pseudopurpurea Faden
  • Commelina pseudoscaposa De Wild.
  • Commelina purpurea C.B.Clarke
  • Commelina pycnospatha Brenan
  • Commelina pynaertii De Wild.
  • Commelina quarrei De Wild.
  • Commelina queretarensis López-Ferr., Espejo & Ceja
  • Commelina quitensis Benth.
  • Commelina ramosissima López-Ferr., Espejo & Ceja
  • Commelina ramulosa (C.B.Clarke) H.Perrier
  • Commelina reflexa Rusby
  • Commelina reptans Brenan
  • Commelina reticulata Stanley
  • Commelina reygaertii De Wild.
  • Commelina rhodesica Norl.
  • Commelina robynsii De Wild.
  • Commelina roensis M.D.Barrett & R.L.Barrett
  • Commelina rogersii Burtt Davy
  • Commelina rosulata Faden & Layton
  • Commelina ruandensis De Wild.
  • Commelina rufipes Seub.
  • Commelina rupicola Font Quer ex Emb. & Maire
  • Commelina rzedowskii López-Ferr., Espejo & Ceja
  • Commelina saxatilis H.Perrier
  • Commelina saxosa De Wild.
  • Commelina scabra Benth.
  • Commelina scandens Welw. ex C.B.Clarke
  • Commelina scaposa C.B.Clarke ex De Wild. & T.Durand
  • Commelina schinzii C.B.Clarke
  • Commelina schliebenii Mildbr.
  • Commelina schweinfurthii C.B.Clarke
  • Commelina shinsendaensis De Wild.
  • Commelina sikkimensis C.B.Clarke
  • Commelina singularis Vell.
  • Commelina socorrogonzalezi ae Espejo & López-Ferr.
  • Commelina somalensis Chiov.
  • Commelina spectabilis C.B.Clarke
  • Commelina sphaerorrhizoma Faden & Layton
  • Commelina standleyi Steyerm.
  • Commelina stefaniniana Chiov.
  • Commelina subcucullata C.B.Clarke
  • Commelina subscabrifolia De Wild.
  • Commelina subulata Roth
  • Commelina suffruticosa Blume
  • Commelina sulcatisperma Faden
  • Commelina sylvatica De Wild.
  • Commelina texcocana Matuda
  • Commelina trachysperma Chiov.
  • Commelina transversifolia De Wild.
  • Commelina triangulispatha Mildbr.
  • Commelina tricarinata Stanley
  • Commelina tricolor E.Barnes
  • Commelina trilobosperma K.Schum.
  • Commelina tuberosa L. – komelina niebieska, k. bulwkowata
  • Commelina umbellata Schumach. & Thonn.
  • Commelina undulata R.Br.
  • Commelina ussilensis Schweinf.
  • Commelina velutina Mildbr.
  • Commelina vermoesenii De Wild.
  • Commelina virginica L.
  • Commelina welwitschii C.B.Clarke
  • Commelina wightii Raizada
  • Commelina zambesica C.B.Clarke
  • Commelina zenkeri C.B.Clarke
  • Commelina zeylanica Falkenb.
  • Commelina zigzag P.A.Duvign. & Dewit

Przypisy

  1. ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10]  (ang.).
  2. ↑ a b Commelina Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-01].
  3. ↑ a b c K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. IV. Flowering Plants. Monocotyledons: Alismatanae and Commelinanae. Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 126. ISBN 978-3-642-08378-5.
  4. ↑ a b c d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 222, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
  5. ↑ a b c Commelina Plum. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-01].
  6. ↑ a b c d e Commelina Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-01].
  7. ↑ a b c d Commelina Plumier ex Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-01].
  8. ↑ a b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 62, ISBN 978-83-62975-45-7 .
  9. ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 462. ISBN 83-7079-779-2.
  10. ↑ Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 368. ISBN 1-57808-351-6.
  11. ↑ G. J. H. Grubben: Vegetables. Tom 2. Plant resources of tropical Africa. PROTA, 2004, s. 211-213. ISBN 978-90-5782-147-9.
  12. ↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 247, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
  13. ↑ Christopher Brickell (red.): Encyclopedia of plants and flowers. London, New York, Munich, Melbourne, Delhi: Dorling Kindersley, American Horticultural Society, 2011, s. 546. ISBN 978-0-7566-6857-0.
  14. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 59. ISBN 978-83-925110-5-2.
Identyfikatory zewnętrzne:
  • Flora of China: 107770
  • Flora of North America: 107770
  • GBIF: 2763939
  • identyfikator iNaturalist: 52893
  • IPNI: 30009591-2
  • ITIS: 39126
  • NCBI: 4743
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30009591-2
  • Tela Botanica: 86207
  • identyfikator Tropicos: 40012837
  • USDA PLANTS: COMME
  • CoL: 8VWFQ