Monodelf kapturowy
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Monodelphis palliolata | |||
| (Osgood, 1914) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Nadrząd | torbacze | ||
| Rząd | dydelfokształtne | ||
| Rodzina | dydelfowate | ||
| Podrodzina | dydelfy | ||
| Plemię | Marmosini | ||
| Rodzaj | monodelf | ||
| Gatunek | monodelf kapturowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
 najmniejszej troski | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
| |||
| |||
Monodelf kapturowy[2] (Monodelphis palliolata) – gatunek ssaka z rodziny dydelfowatych (Didelphidae). Ma szary grzbiet i pomarańczowe boki ciała. Tylko bliższą część ogona pokrywa futro. Żyje w Kolumbii i Wenezueli. Zasiedla lasy, dobrze radzi sobie w środowiskach antropogenicznych. Żyje na dnie lasu. Nie zagraża mu wyginięcie.
Budowa
Długość głowy i tułowia wynosi od 12,3 do 18,3 cm u samców. U samic jest natomiast mniejsza, wynosząc od 10,2 do 14,1 cm. Długość ogona również zależy od płci. U samców wynosi od 7 do 10,5 cm, natomiast u samic od 5,5 do 8,8 cm. Samce są cięższe od samic. Ważą bowiem pomiędzy 49 a 106 g, podczas gdy samice mają masę od 32 do 63 g[3].
Pośrodkowo głową biegnie pas szarego futra, któremu towarzyszą po bokach barwy pomarańczowe. Nie stwierdza się pierścieni okalających oczy[3], jakie się widzi u wielu innych dydelfowatych[4]. Na gardle pojawia się barwa pomarańczowa, w mniejszym jednak stopniu niż na brzuchu. Niewielkie uszy zabarwione są jednorodnie na szaro, a zdają się autorom nagie. Występuje dymorfizm płciowy w wielkości czaszki[3]. Podrodzaj cechuje się następującymi cechami czaszki. Kość jarzmowa ma zaokrąglony wyrostek przedni. Występują długie otwory przysieczne, długa jest szczelina oczodołowo-klinowa, szeroka kość klinowa boczna. Otwór podoczodołowy leży nad P3/M1. Młoteczek ma wyrostek przedni o koniuszku na powierzchni zewnętrznej bulli[5].
Pośrodkowo grzbiet tegoż gatunku zabarwiony jest szarawo, szpakowato. Z rzeczonym grzbietem kontrastują pomarańczowe boki ciała. Brzuszna strona ciała jest szarawopomarańczowa. Włosy tam rosnące cechują się szarą podstawą. W przeciwieństwie do grzbietu nie kontrastują z pomarańczowymi bokami zwierzęcia. Ponadto włosy porastające grzbiet zwierzęcia są 2 razy dłuższe od tych rosnących na brzuchu. Te pierwsze mają bowiem 8 mm długości, te drugie zaś 4 mm[3].
Nie występuje torba lęgowa[3], podobnie zresztą jak u wielu innych dydelfowatych[4], jak choćby u monodelfa amazońskiego[6] czy monodelfa krótkoogonowego[7]. Nie wiadomo, ile sutków posiada samica[3]. U dydelfowatych ich liczba jest często nieparzysta, występuje bowiem jeden sutek pośrodkowy[4]. U monodelfa amazońskiego jest ich 9[6], podobnie jak u monodelfa rdzawobocznego[8].
Długość ogona wynosi 5/9 długości głowy i ciała. Futro porasta go jedynie na od 1/6 do 1/4 długości. Dalej zaś występuje naga skóra barwy szarej[3]. Przedstawiciele tego podrodzaju mają na ogonie łuski biegnące pierścieniowato[5].
Monodelf ten ma szare stopy[3]. Przedstawiciele jego podrodzaju mają oddzielone kłęb i poduszki międzypalcowe stopy, nie występuje kłębik[5].
Genetyka
Kariotyp monodelfa kapturowego liczy 2n = 18 chromosomów. Liczba fundamentalna wynosi 20, podawano też 30. Chromosom X jest akrocentryczny. Chromosom Y jest natomiast niewielki, kropkowaty[3].
Systematyka
Nowy gatunek opisany został w 1914 przez Osgooda pod nazwą Peramys palliolatus. Jako miejsce typowe autor podał San Juan de Colón w stanie Táchira w Wenezueli[3][9]. Dokładne współrzędne to 8,03°N 72,27°W/8,030000 -72,270000. Holotyp, czaszkę i skórę dorosłego samca, oznakowano FMNH 20524[10]. Później jednak gatunek włączono w rdzawobocznego, z którego go później wydzielono[1].
Należy do rodzaju monodelf[3], najzasobniejszego w gatunki w swej rodzinie, w którym wyróżnia się szereg podrodzajów. Monodelf kapturowy zalicza się do podrodzaju Monodelphis wraz z następującymi gatunkami: Monodelphis arlindoi, Monodelphis brevicaudata, Monodelphis domestica, Monodelphis glirina, Monodelphis sanctaerosae, Monodelphis touan[5]. Podrodzaj ten należy do plemienia Marmosini, zalicza się do niego z rodzajami myszoopos i oposek. Plemię to wraz z trzema innymi plemionami Metachirini, Didelphini i Thylamyini tworzy podrodzinę dydelfów Didelphinae, jedną z czterech podrodzin rodziny dydelfowatych Didelphidae[4].
Nie wyróżnia się żadnych podgatunków[3].
Tryb życia
Nieliczne informacje dotyczą trybu życia monodelfa kapturowego. Zdaje się on być zwierzęciem aktywnym zmierzchem bądź świtem. Zasiedla grunt, tam też złapano wszystkie zbadane osobniki[3].
Samce przebywają dłuższe dystanse niż samice. Pomiędzy miejscami kolejnych odłowów samców odnotowano średnią odległość 6,9 m, maksymalną zaś 89,4 m, podczas gdy w przypadku samic liczby te wynosiły 32,2 m oraz 56,6 m[3].
Na północy Wenezueli zagęszczenie wynosi od 25 do 100 monodelfów kapturowych na km²[3].
Zwierzę osiąga dojrzałość płciową w wieku około 6 miesięcy[3]. Dydelfowate ogólnie rozmnażają się szybko[4]. Monodelf kapturowy wyprowadza rocznie średnio 1,5 miotu. Pojedynczy miot liczy zaś wedle badań północnowenezuelskich od 7 do 8 młodych ze średnią 7,5. Na północy Wenezueli rozród przebiega sezonowo, a rozmnażające się samice obserwowano od maja do sierpnia i w listopadzie[3] (IUCN podaje tylko okres maj-sierpień[1]). Rozród przypada więc na początek pory deszczowej, podobnie jak u innych zamieszkujących te same tereny torbaczy[3]. Na świat przychodzi do ośmiu młodych[1]. Dydelfowate wydają na świat liczne słabo rozwinięte młode, zaczynające swe życie wczepieniem się w brzuch matki[4]. Odstawienie młodych zaczyna się wraz z deszczami[3].
Rozmieszczenie geograficzne
Zwierzę występuje w północnej i północno-zachodniej Wenezueli[3] na północ i zachód od Orinoko[10], jak również na północnym wschodzie Kolumbii, dokładniej w Norte de Santander i Vichada[3]. Stwierdzenie z departamentu Caquetá na południu Kolumbii jest niepewne[1].
Monodelf kapturowy zasiedla tereny od poziomu morza do 1500 m, może jednak sięgać wyższych, nawet do 2250 m[1].
Ekologia
Siedliskiem tego gatunku są tropikalne lasy deszczowe wilgotne bądź bardzo wilgotne[3]. Zasiedla także lasy wtórne i galeriowe. Zwierzę spotykano także na plantacji kawy[3]. Nowsze źródła podają też sawanny[10].
Nie ma szczegółowych informacji na temat diety tego monodelfa[3]. Niemniej przedstawiciele rodzaju monodelf są owadożercami[5].
Zagrożenia i ochrona
Całkowita liczebność obniża się, niemniej w sprzyjających mu siedliskach występuje monodelf kapturowy pospolicie[1].
IUCN uznaje tego monodelfa za gatunek najmniejszej troski. Po raz pierwszy organizacja ta rozpoznała gatunek w 2008, z taką samą klasyfikacją, co powtórzyła w 2011. Kolejna ocena pochodzi z 2016. IUCN uzasadnia ją szerokim zasięgiem zwierzęcia, obejmującym liczne ochrony chronione, przypuszczalnie liczną populacją, malejącą co prawda, ale niewydającą się obniżać w stopniu uzasadniającym uznanie za bardziej zagrożonego, ponadto łatwą adaptacją do siedlisk antropogenicznych[1].
Do zagrożeń należy wylesianie. W przyszłości może ono, zwłaszcza na niższych wysokościach, wpłynąć na populację tegoż gatunku[3].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Pérez-Hernandez i inni, Hooded Red-sided Opossum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [dostęp 2024-08-24] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 5. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y 38. Hooded Red-sided Opossum, s. 150–151 D.D. Astúa D.D., Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ a b c d e f D.D. Astúa D.D., Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ a b c d e Silvia E.S.E. Pavan Silvia E.S.E., Robert S.R.S. Voss Robert S.R.S., A revised subgeneric classification of short-tailed opossums (Didelphidae: Monodelphis), „American Museum Novitates”, 3868, 2016, s. 1–44 (ang.).
- ↑ a b 37. Amazonian Red-sided Opossum, s. 150 D.D. Astúa D.D., Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ 36. Arlindo’s Short-tailed Opossum, s. 150 D.D. Astúa D.D., Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ 34. Guianan Short-tailed Opossum, s. 149 D.D. Astúa D.D., Family Didelphidae (Opossums), [w:] D.E. Wilson & R.A.D.E.W.& R.A. Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 5. Monotremes and Marsupials, Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 70, ISBN 978-84-96553-99-6 (ang.).
- ↑ W.H.W.H. Osgood W.H.W.H., Four new mammals from Venezuela, „Publications of Field Museum of Natural History. Zoological series”, 10 (11), Chicago 1914, s. 135 (ang.).
- ↑ a b c Robert S.R.S. Voss Robert S.R.S., An annotated checklist of recent opossums (Mammalia: Didelphidae), „Bulletin of the American Museum of Natural History”, 455 (1), 2022, s. 1–76 (ang.).
