Nepalotymal
Acanthoptila nipalensis[1] | |||
(Hodgson, 1836) | |||
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | ptaki | ||
Podgromada | Neornithes | ||
Infragromada | ptaki neognatyczne | ||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | pekińczyki | ||
Rodzaj | Acanthoptila | ||
Gatunek | nepalotymal | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
najmniejszej troski | |||
| |||
|
Nepalotymal[3], tymal nepalski[4] (Acanthoptila nipalensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny pekińczyków (Leiothrichidae). Występuje endemicznie w Nepalu. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał Brian Houghton Hodgson. Opis ukazał się w 1836 na łamach Asiatic researches; autor nie wspomniał, z jakiej dokładnie części Nepalu pochodził holotyp. Zaznaczył, że w upierzeniu brak dymorfizmu płciowego, musiał więc przebadać więcej niż jednego osobnika. Nadał nowemu gatunkowi nazwę Timalia nipalensis[5]. W 1855 Edward Blyth zaproponował wydzielenie nepalotymala do osobnego rodzaju Acanthoptila[6] i taka też systematyka była uznawana przez niektórych autorów, np. A. O. Hume’a, T. C. Jerdona i R. B. Sharpe[7]. Z drugiej strony niektórzy autorzy włączali go do rodzaju Turdoides i to ujęcie systematyczne stosowane jest nadal, np. przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny[8]. Do rodzaju Turdoides włączył nepalotymala Jean Théodore Delacour w 1946, bez udzielenia szerszego komentarza. Nepalotymal wyróżnia się ostro zakończonymi stosinami piór na piersi i głosem[9]. Niektóre cechy – jak np. kształt nozdrzy, dzioba, wygląd pokryw podskrzydłowych i budowa nogi – są podobne do opisywanych u przedstawicieli Garrulax. Według Ripleya nepalotymal ma cechy pośrednie między ptakami z rodzaju Garrulax a Turdoides[10]. Gatunek monotypowy[8][9].
Morfologia
Długość ciała wynosi 22–26 cm, masa ciała 58–64 g[9]. Długość środkowego palca (z pazurem) około 24 mm[5]. Wymiary szczegółowe w milimetrach[10]:
Długość skrzydła | D. ogona | D. dzioba | D. skoku | |
---|---|---|---|---|
5♂ | 79–86 | 106–117 | 21–23 | 30–32 |
7♀ | 81–87 | 107–113 | 20–26 | 30–33 |
U dorosłych występują dwa typy upierzenia (patrz: polimorfizm) różniące się kolorystyką gardła i brody – mogą być one białawe lub ciemne[11] (według E. W. Oatesa upierzenie zmienia się zależnie od pory roku[7]). U dorosłego wierzch ciała szarobrązowy, pokrywy uszne białawe; można dostrzec krótką, białawą brew. Pióra na wierzchu głowy i czole wyróżniają się sztywnymi stosinami (u młodocianych nie jest to wyraźna cecha), dzięki którym nepalotymal otrzymał angielską nazwę Spiny Babbler (dosł. kolczasta tymalia[a]). Pierś kremowopłowa, pokryta paskami. Ogon stopniowany. Boki i pokrywy podogonowe oliwkowe[11]. Kolor tęczówki różnie podawany: jako niebieski[5] lub szarobrązowy[7].
Zasięg występowania
Endemit Nepalu[9][12]. Zależnie od pory roku wędruje na określone wysokości: od 900 do 1900 m n.p.m. zimą i od 1400 do 2100 m n.p.m. latem[11].
Ekologia i zachowanie
Tymale nepalskie bywały stwierdzane na wysokości od 800 do 2200 m n.p.m.[11] Zasiedlają gęste zadrzewienia wtórne[9]. Żywią się głównie owadami. W jednym z badań na 2295 fragmentów pokarmu (zjedzonych przez 316 osobników) 86% stanowiły bezkręgowce, pozostałe 14% owoce i nasiona[9]. Z bezkręgowców zjadają m.in. owady, ślimaki i dżdżownicowate[11]. Żerują na ziemi[7]. Nepalotymal potrafi naśladować głosy innych ptaków. Podczas snu umieszcza głowę między nasadami skrzydeł i stroszy się na kształt kuli; możliwe, że ma to odstraszać drapieżniki. Płochliwy. Może przebywać pojedynczo lub w niewielkich grupach[11] 3–10 osobników, również z sierpodziobami rudolicymi (Erythrogenys erythrogenys)[10].
Lęgi
Okres lęgowy trwa od kwietnia do czerwca. Gniazdo umieszczone jest w krzewie lub kępie traw[9]. Gniazdo ma kształt kubeczka, zbudowane jest z trawy, liści i włókien roślinnych[11]. Jedno zmierzone gniazdo miało średnicę około 12,5 cm i wysokość blisko 5 cm[7]. W zniesieniu 3 lub 4 jaja o skorupce barwy jasnoniebieskiej[9]; ich wymiary to około 28 na 16,5 mm[5].
Status i zagrożenia
IUCN uznaje tymala nepalskiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). BirdLife International ocenia trend populacji jako stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń[12]. Był opisany jako dość pospolity już w 1889[7]; obecnie (2016) lokalnie pospolity w swoim poszatkowanym zasięgu. Występuje na Endemic Bird Area 129 Central Himalayas[9].
Uwagi
- ↑ Babbler dosłownie oznacza gadułę, jednak słowo to odnosi się do rodziny tymaliowatych lub mniej licznej gatunkowo rodziny stadniaków.
Przypisy
- ↑ Acanthoptila nipalensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Acanthoptila nipalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Leiothrichidae Swainson, 1831 - pekińczyki - Babblers, laughing-thrushes and allies (wersja: 2018-11-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-18].
- ↑ Paweł Mielczarek, Włodzimierz Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c d B. H. Hodgson. Ornithology of Nepal. „Asiatic researches”. 9, s. 182, 1836.
- ↑ Report of Curator, Zoological Department, for July, 1855. „The journal of the Asiatic Society of Bengal”. 24 (5), s. 478, 1855.
- ↑ a b c d e f Eugene W. Oates: The fauna of British India. T. 1. 1889, s. 386–387.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Laughingthrushes and allies. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Collar, N. & Robson, C.: Spiny Babbler (Acanthoptila nipalensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-03-01].
- ↑ a b c Austin L. Rand & Robert L. Fleming: Birds from Nepal. 1957, s. 126–127.
- ↑ a b c d e f g Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. Steven Simpson Books, 2001, s. 179–180. ISBN 0-9524390-9-3.
- ↑ a b Spiny Babbler Turdoides nipalensis. BirdLife International. [dostęp 2016-03-20].
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Charakterystyka EBA 129 – Central Himalayas