Nurzaniec kaukaski
| Pelodytes caucasicus[1] | |||
| Boulenger, 1896 | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | płazy | ||
| Rząd | |||
| Podrząd | Mesobatrachia | ||
| Rodzina | nurzańcowate | ||
| Rodzaj | Pelodytes | ||
| Gatunek | nurzaniec kaukaski | ||
| Synonimy | |||
| | |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 najmniejszej troski | |||
| |||
| |||
Nurzaniec kaukaski (Pelodytes caucasicus) – gatunek płaza bezogonowego z rodziny nurzańcowatych (Pelodytidae).
Taksonomia
Nurzaniec kaukaski jest jednym z czterech[4] gatunków nurzańców (Pelodytes) wyodrębnionych w odrębną rodzinę nurzańcowatych[5]. Rozwiązanie takie proponowali już w 1986 Engelman i Günther, bazując na morfologii i osteologii. Optowali za tym także Baran i Atatür (1998), Franzen (1999), Tarkhnishviliand Gökhelashvili (1999) oraz Maglia (1993)[5]. Obecnie przemawiają za tym m.in. badania serologiczne krwi z 2006 roku polegające na porównaniu próbek z pochodzącymi od grzebiuszki syryjskiej (Pelobates syriacus). Dzięki zastosowaniu elektroforezy z użyciem poliakrylamidu i metod densytometrycznych wykryto liczne różnice o charakterze zarówno ilościowych, jak i jakościowym, przesądzające o odrębności nurzańca[5]. Wcześniej umieszczano go nie tylko w obrębie rodziny grzebiuszkowatych (Pelobatidae), ale nawet włączano do podrodziny Pelobatinae[5].
Morfologia
Zaokrąglona źrenica ustawia się pionowo[6]. Obecna jest błona bębenkowa[6].
Grzbiet zwierzęcia utrzymuje się w barwach oliwkowej, ciemnozielonej, brązowej i szarej, występuje na nim ciemniejsze, rzadko czerwone, plamkowanie i ułożone w uporządkowany sposób gruczoły[6]. Brzuszna strona ciała zachowuje jednolitą szarość[6]. Mostek kostnieje[6].
Niewielka błona pławna łączy z sobą palce o małych zaokrąglonych guzkach śródstopowych[6].
Występowanie
Zwierzę to występuje w Federacji Rosyjskiej, Gruzji i Azerbejdżanie[6], a także w Turcji[7]. W północnym Kaukazie jest najliczniejszy[6].
Zasiedla lasy liściaste, iglaste i mieszane, zamieszkując głównie brzegi zbiorników czystej wody, zarówno stojącej, jak i płynącej[6]. Preferuje tereny ciemne i chłodne[6].
Tryb życia
Płaz ten zapada w sen zimowy, przy czym może to nastąpić już we wrześniu albo dopiero w listopadzie[6]. Budzi się on natomiast z niego w kwietniu, by już w następnym miesiącu brać udział w reprodukcji[6].
Osobniki tego gatunku dożywają średnio 9 lat[6].
Rozmnażanie
Samce posiadają worki rezonansowe[6]. Wykształcają też na sezon rozrodczy specjalne twory na tułowiu i kończynach aż do pierwszych dwóch palców[6]. Ich grzbiety, boki, a nawet brzegi żuchwy pokrywają małe zrogowaciałe kolce, deseń staje się ciemniejszy, a charakterystyczny wzór zanika[6]. Jaśniejsze od nich samice posiadają czerwone akcenty zarówno na grzbietowej, jak i brzusznej stronie swego ciała[6].
Nurzańcowate te rozmnażają się od maja aż do grudnia, najintensywniej w czerwcu i lipcu, przy czym różne osobniki robią to w różnym czasie nawet w tym samym zbiorniku wodnym[6]. Samce, spędzając dzień nad powierzchnią na roślinności, wracają do wody nocą, by przez pierwszą jej połowę nawoływać płeć przeciwną, która zjawia się w miejscu godów później[6]. Każda samica składa raz w roku jaja upakowane w różnej wielkości grona liczące od 80 do aż 750 sztuk i otoczone śluzem[6].
Z jaj wylęgają się larwy zwane kijankami, które, mogąc po dwóch czy trzech miesiącach ulec przeobrażeniu w osobniki dorosłe, często zimują w zbiorniku wodnym, czekając na przełom wiosny i lata w następnym roku[6]. Do rozmnażania przystąpią w wieku co najmniej 2–3 lat[6].
Pasożyty
Opublikowane w 2009 roku badania tureckich osobników ujawniły bytowanie w ich ciałach następujących pasożytów[7]:
- Gorgodera cygnoides (przywra wnętrzniak)
- Agfa tauricus (nicień, pierwszy raz zanotowany w Turcji)
- Aplectana brumpti (nicień)
- Cosmocerca ornata (nicień)
- Oswaldocruzia filiformis (nicień)
- Rhabdias bufonis (nicień)
- Pseudoacanthocephala caucasicus (kolcogłów, pierwszy raz zanotowany w Turcji)
Genetyka
Jedna komórka posiada 4,0±0,4 pg DNA ułożonych w 24 chromosomy tworzące 12 par, z których 7 określa się jako duże, a 5 jako małe[8].
Status
Zwierzę w niektórych miejscach występuje licznie, osiągając 5–10 dorosłych osobników na 25–100 m² powierzchni zbiornika wodnego[6].
Człowiek stwarza mu zagrożenia głównie poprzez zatrucie środowiska naturalnego (wymienić tu należy pestycydy), rolnictwo i ruch na drogach[6].
Przypisy
- ↑ Pelodytes caucasicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Darrel R.D.R. Frost Darrel R.D.R., Pelodytes caucasicus Boulenger, 1896, [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-07-13] (ang.).
- ↑ Pelodytes caucasicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Darrel R.D.R. Frost Darrel R.D.R., Pelodytes Bonaparte, 1838, [w:] Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 6.2 [online], American Museum of Natural History, New York, USA [dostęp 2024-07-13] (ang.).
- ↑ a b c d Murat TOSUNOĞLU, Hüseyin ARIKAN. A Serological Investigation of Pelodytes caucasicus and Pelobates syriacus (Amphibia, Anura) Populations in Turkey. „Turk J Zool”. 31 (4), s. 395–398, 2007. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Sergius L. Kuzmin, Meredith J. Mahoney: Pelodytes caucasicus. [w:] AmphibiaWeb [on-line]. University of California, Berkeley, CA, USA, 1999-10-03. [dostęp 2009-08-28]. (ang.).
- ↑ a b Hikmet S. Yildirimhan, Charles R. Bursey, R. Stephen. Helminth Parasites of the Caucasian Parsley Frog, Pelodytes caucasicus, from Turkey. „Comparative Parasitology”. 76 (2), s. 247–257, 2009. The Helminthological Society of Washington. DOI: 10.1654/4376.1. (ang.).
- ↑ A.L. Mazin, B.J. Birstein. Kariotype and genom size of Pelodytes caucasicus (Amphibia, Pelobatidae). „Genetica”. 54, s. 75–77, październik 1980. Springer Netherlands. DOI: 10.1007/BF00122410. ISSN 1573-6857. (ang.).
