Rynarzewo (województwo kujawsko-pomorskie)
wieś | |||
Kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława (dawny ewangelicki) | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | nakielski | ||
Gmina | Szubin | ||
Liczba ludności (30.06.2017) | 1479[2] | ||
Strefa numeracyjna | 52 | ||
Kod pocztowy | 89-203[3] | ||
Tablice rejestracyjne | CNA | ||
SIMC | 0096980 | ||
Położenie na mapie gminy Szubin | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |||
Położenie na mapie powiatu nakielskiego | |||
53°03′47″N 17°49′03″E/53,063056 17,817500[1] | |||
|
Rynarzewo (niem. Rynarschewo) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Szubin nad Gąsawką, w pobliżu jej ujścia do Noteci. Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1299, zdegradowane w 1934[4]. W latach 1950–1998 miejscowość należała do województwa bydgoskiego.
Lokalny ośrodek usługowy posiadający: przychodnię zdrowia, bibliotekę oraz zespół szkół.
W końcu marca 2011, według Narodowego Spisu Powszechnego, wieś zamieszkiwało 1461 mieszkańców[2].
Historia
Dokument lokacyjny dla Rynarzewa wystawiony został w roku 1299. Pierwszy kościół parafialny powstał równocześnie z lokacją miasta lub nawet kilka lat wcześniej. Miejscowość zachowała herb miejski, który klasyfikowany jest jako Szreniawa i należy do kategorii herbów rycerskich.
W czasie wojny trzynastoletniej Rynarzewo wystawiło w 1458 dwóch pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[5].
W 1837 powstała tutaj Ochotnicza Straż Pożarna (jedna z dwóch najstarszych jednostek OSP w Polsce). W 1907[potrzebny przypis] administracja pruska zastąpiła dotychczasową nazwę niemiecką Rynarschewo, nazwą Netzwalde. W okolicach Rynarzewa w trakcie powstania wielkopolskiego miały miejsce zażarte walki, w trakcie których miejscowość była kilkakrotnie odbijana i tracona na korzyść Niemców. Ostatecznie Rynarzewo weszło w skład niepodległej Polski. Do 1934 Rynarzewo posiadało prawa miejskie[6], będąc po Smorgoniach drugim najmniejszym miastem Polski (600 mieszkańców)[7].
W 1947 powstało we wsi Koło Gospodyń Wiejskich, a w 1982 świetlica z biblioteką. W 2002 powstało Stowarzyszenie Inicjatyw Rozwoju Rynarzewa.
W maju 2022 oddano do użytku węzeł Rynarzewo, łączący miejscowość z drogą ekspresową S5 (Bydgoszcz – Poznań)[8][9].
Zabytki
Zachowała się zabudowa rynku o miejskim charakterze. W miejscowości stoją 2 kościoły:
- większy, poewangelicki, obecnie katolicki pw. św. Stanisława, pochodzący z lat 1899–1902, który do lat 40. XX wieku był świątynią parafii ewangelickiej należącej do superintendentury (diecezji) Bydgoszcz II Ewangelickiego Kościoła Unijnego. W 1937 parafia ta liczyła 1050 wiernych[10].
- mniejszy, katolicki pw. św. Katarzyny, zbudowany na miejscu poprzedniego w 1913, wg projektu Stefana Cybichowskiego; w kościele znajdują się m.in. ołtarze boczne z 2. połowy XVIII wieku, zabytkowa chrzcielnica, obrazy z przełomu XVIII/XIX w., a na wieży 2 dzwony, przeniesione w 1818 z rozebranego kościoła św. Jerzego w Toruniu: 1659, odlany przez Augustyna Koesci oraz z 1732 (bądź 1734), odlany przez Fryderyka Becka. Barokowe wyposażenie świątyni pochodzi z poprzednich kościołów.
Na terenie wsi zlokalizowane są 2 nieczynne cmentarze ewangelickie[11][12]. Na cmentarzu parafialnym znajduje się zbiorowy grób powstańców wielkopolskich i ofiar hitleryzmu[13].
Zobacz też
- Henryk z Rynarzewa herbu Pałuk
- Cmentarz żydowski w Rynarzewie
- Parafia św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rynarzewie
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119282
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1129 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66–67.
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422
- ↑ Dziennik Bydgoski, 15 listopada 1931, s. 9
- ↑ Trasa S5. Węzeł Rynarzewo w komplecie. Raport nr 43 [online], www.bydgoszcz.pl [dostęp 2022-05-31] (pol.).
- ↑ Budowa drogi S5. Węzeł Rynarzewo niedaleko Bydgoszczy w końcu gotowy
- ↑ Stefan Grelewski, Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin 1937, s. 328.
- ↑ Zapomniani – zdjęcia pierwszego cmentarza. [dostęp 2012-04-05].
- ↑ Zapomniani – informacja o drugim cmentarzu. [dostęp 2012-04-05].
- ↑ Miejsca Pamięci
Linki zewnętrzne
- Rynarzew al. Rynarzewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 102 .
- Zdobycie niemieckiego pociągu pancernego pod Rynarzewem 18 lutego 1919 r. (mapa) – Powstanie Wielkopolskie 1918-9 (strona Instytutu Pamięci Narodowej)
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Szubin
Miasto | |
---|---|
Wsie |
|
Kolonia | |
Osady |
|
Osady leśne |
|
Części miasta |
|
Części wsi |
|
Kolonia wsi |
|
Osady wsi |
|
Przysiółki wsi |
|
Nieoficjalne kolonie wsi |
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Szubin
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta (1919–75) | |
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Gminy miejskie |
|
---|---|
Gminy wiejskie z prawami miejskimi |
|
Gminy wiejskie z prawami miasteczka |
|
Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.