Selery zwyczajne

Selery zwyczajne
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

selery

Gatunek

selery zwyczajne

Nazwa systematyczna
Apium graveolens L.
Sp. Pl.: 264 (1753)[3]
Multimedia w Wikimedia Commons

Selery zwyczajne[4][5], seler zwyczajny[4] (Apium graveolens L.[6]) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

W stanie dzikim rośnie w południowej i środkowej Europie, w Azji Zachodniej i Środkowej, na Kaukazie, w północnej Afryce[3][7]. Gatunek rozprzestrzeniony został na wszystkie kontynenty w strefach umiarkowanych obu półkul[7][3]. W Polsce rośnie tylko w uprawie[4], ale naturalne stanowiska miał blisko polskich granic na wyspie Uznam[8].

Morfologia

Kwiaty selerów zwyczajnych
Pokrój
Naga roślina zielna o charakterystycznym zapachu. Łodyga wzniesiona, osiąga do 1 m wysokości. Jest kanciasta, zwykle pusta w środku i silnie rozgałęziona[8].
Korzeń
U roślin dziko rosnących wrzecionowaty, rozgałęziający się i drewniejący, u odmian uprawnych mięsisty[8].
Liście
Nagie, błyszczące i ciemnozielone. Dolne długoogonkowe, górne z pochwiastymi nasadami. Blaszki dolnych liści początkowo trójdzielne, na później rozwijających się liściach pierzastodzielne. Odcinki liści okrągławe, trójwrębne lub trójdzielne o łatkach kształtu rombowatego, wcinanych. Liście górne trójlistkowe lub trójłatkowe, o odcinkach klinowatych u nasady, trójdzielnych lub trójwrębnych, z łatkami lancetowatymi i całobrzegimi[8].
Kwiaty
Drobne, zebrane w baldaszki, a te w liczbie 6–14 w baldachy złożone. Baldachy są niewielkie, szypułki są krótkie. Brak pokryw i pokrywek. Kwiaty osiągają 0,5 mm długości. Płatki korony są białe, żółtawo- lub zielonawobiałe[8].
Owoce
Rozłupki z boku spłaszczone, osiągające do 2 mm średnicy[8].

Biologia i ekologia

Roślina dwuletnia (w uprawie zwykle jednoroczna). Kwitnie od czerwca do września[8]. Siedlisko: halofit rosnący na nadmorskich łąkach i terenach podmokłych, a także solniskach w głębi lądu. Liczba chromosomów 2n= 22[5].

Zmienność

Odmiana korzeniowa selerów zwyczajnych

Odmiany botaniczne[7][9]:

  • seler typowy (Apium graveolens L. var. graveolens) – odmiana dziko rosnąca
  • seler korzeniowy (Apium graveolens L. var. rapaceum (Mill.) Gaudin) – tylko w uprawie
  • seler naciowy (Apium graveolens L. var. dulce (Mill.) Pers.) – w uprawie, czasami dziczejący
  • seler liściasty (Apium graveolens L. var. secalinum (Alef.) Mansf.) – tylko w uprawie

Zastosowanie

Wartości odżywcze

Wartość odżywcza
Seler korzeniowy
(100 g)
Wartość energetyczna 125 kJ (30 kcal)
Białka 1,6 g
szczegółowe informacje
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5%
M 2,9% 2,9% 2,9% 2,9%
Węglowodany 7,7 g
szczegółowe informacje
Przyswajalne 2,8 g
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2%
M 2,2% 2,2% 2,2% 2,2%
Jednocukry
Glukoza 0,5 g
Fruktoza 0,3 g
Dwucukry
Sacharoza 1,7 g
Laktoza 0,0 g
Skrobia 0,4 g
Błonnik 4,9 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 20% 20% 23% 23%
M 13% 13% 16% 16%
Tłuszcze 0,3 g
szczegółowe informacje
Kwasy tł. nasycone 0,04 g
Kwasy tł. nienasycone
Jednonienasycone 0,03 g
Wielonienasycone 0,08 g
omega-3 0,00 g
α-Linolenowy (ALA) 0,00 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
omega-6 0,08 g
Linolowy (LA) 0,08 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7%
M 0,5% 0,5% 0,6% 0,6%
Woda 89,5 g
szczegółowe informacje
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3%
M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4%
Witaminy
Witamina C 8,2 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 11% 11% 11% 11%
M 9,1% 9,1% 9,1% 9,1%
Tiamina (B1) 0,05 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5%
M 4,2% 4,2% 4,2% 4,2%
Ryboflawina (B2) 0,097 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 8,8% 8,8% 8,8% 8,8%
M 7,5% 7,5% 7,5% 7,5%
Niacyna (B3) 0,9 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 6,4% 6,4% 6,4% 6,4%
M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6%
Witamina B6 0,28 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 22% 22% 19% 19%
M 22% 22% 16% 16%
Foliany 0,012 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,0% 3,0% 3,0% 3,0%
M 3,0% 3,0% 3,0% 3,0%
Kobalamina (B12) 0,00 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
Witamina A 0,004 mg RAE
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,6% 0,6% 0,6% 0,6%
M 0,4% 0,4% 0,4% 0,4%
Witamina D 0,00 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
Witamina E 0,36 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4%
M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4%
Makroelementy
Fosfor 80 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 11% 11% 11% 11%
M 11% 11% 11% 11%
Wapń 40 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,0% 4,0% 3,3% 3,3%
M 4,0% 4,0% 4,0% 3,3%
Magnez 19 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 6,1% 5,9% 5,9% 5,9%
M 4,8% 4,5% 4,5% 4,5%
Potas 320 mg
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 6,8% 6,8% 6,8% 6,8%
M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8%
Sód 86 mg
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 5,7% 5,7% 6,6% 7,2%
M 5,7% 5,7% 6,6% 7,2%
Mikroelementy
Jod 0,002 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3%
M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3%
Żelazo 0,5 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 2,8% 2,8% 6,3% 6,3%
M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3%
Miedź 0,05 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6%
M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6%
Cynk 0,56 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 7,0% 7,0% 7,0% 7,0%
M 5,1% 5,1% 5,1% 5,1%
Mangan 0,2 mg
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 11% 11% 11% 11%
M 8,7% 8,7% 8,7% 8,7%
Dane liczbowe na podstawie: [10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]
Wartość odżywcza
Seler naciowy
(100 g)
Wartość energetyczna 69 kJ (16 kcal)
Białka 1,0 g
szczegółowe informacje
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2%
M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8%
Węglowodany 3,6 g
szczegółowe informacje
Przyswajalne 1,8 g
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4%
M 1,4% 1,4% 1,4% 1,4%
Jednocukry
Glukoza b.d. g
Fruktoza b.d. g
Dwucukry
Sacharoza 0,3 g
Laktoza 0,0 g
Skrobia 0,1 g
Błonnik 1,8 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 7,2% 7,2% 8,6% 8,6%
M 4,7% 4,7% 6,0% 6,0%
Tłuszcze 0,2 g
szczegółowe informacje
Kwasy tł. nasycone 0,04 g
Kwasy tł. nienasycone
Jednonienasycone 0,03 g
Wielonienasycone 0,04 g
omega-3 0,00 g
α-Linolenowy (ALA) 0,00 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
omega-6 0,04 g
Linolowy (LA) 0,04 g
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4%
M 0,2% 0,2% 0,3% 0,3%
Woda 94,3 g
szczegółowe informacje
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5%
M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6%
Witaminy
Witamina C 3,4 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,5% 4,5% 4,5% 4,5%
M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8%
Tiamina (B1) 0,04 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6%
M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3%
Ryboflawina (B2) 0,08 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 7,3% 7,3% 7,3% 7,3%
M 6,2% 6,2% 6,2% 6,2%
Niacyna (B3) 0,5 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6%
M 3,1% 3,1% 3,1% 3,1%
Witamina B6 0,09 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 6,9% 6,9% 6,0% 6,0%
M 6,9% 6,9% 5,3% 5,3%
Foliany 0,016 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,0% 4,0% 4,0% 4,0%
M 4,0% 4,0% 4,0% 4,0%
Kobalamina (B12) 0,00 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
Witamina A 0,01 mg RAE
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 1,4% 1,4% 1,4% 1,4%
M 1,1% 1,1% 1,1% 1,1%
Witamina D 0,00 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
Witamina E 0,2 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3%
M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3%
Makroelementy
Fosfor 26 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,7% 3,7% 3,7% 3,7%
M 3,7% 3,7% 3,7% 3,7%
Wapń 41 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,1% 4,1% 3,4% 3,4%
M 4,1% 4,1% 4,1% 3,4%
Magnez 12 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 3,9% 3,8% 3,8% 3,8%
M 3,0% 2,9% 2,9% 2,9%
Potas 320 mg
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 6,8% 6,8% 6,8% 6,8%
M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8%
Sód 62 mg
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,1% 4,1% 4,8% 5,2%
M 4,1% 4,1% 4,8% 5,2%
Mikroelementy
Jod 0,0011 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7%
M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7%
Żelazo 0,4 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 2,2% 2,2% 5,0% 5,0%
M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0%
Miedź 0,04 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 4,4% 4,4% 4,4% 4,4%
M 4,4% 4,4% 4,4% 4,4%
Cynk 0,17 mg
RDA 19–30 31–50 51–70 70+
K 2,1% 2,1% 2,1% 2,1%
M 1,5% 1,5% 1,5% 1,5%
Mangan 0,14 mg
AI 19–30 31–50 51–70 70+
K 7,8% 7,8% 7,8% 7,8%
M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1%
Dane liczbowe na podstawie: [10]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11]

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01]  (ang.).
  3. ↑ a b c Apium graveolens L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-10] .
  4. ↑ a b c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 34, ISBN 978-83-62975-45-7 .
  5. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105. 
  7. ↑ a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  8. ↑ a b c d e f g MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 57 .
  9. ↑ a b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
  10. ↑ a b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 512-513. ISBN 978-83-200-5311-1.
  11. ↑ a b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  • NKC: ph202596
  • J9U: 987007544224805171
  • LNB: 000247023
Identyfikatory zewnętrzne:
  • GBIF: 5539782
  • identyfikator iNaturalist: 58785
  • IPNI: 60466176-2
  • ITIS: 182184, 530941
  • Plant Finder: 276064
  • Tela Botanica: 5647
  • identyfikator Tropicos: 1703718
  • USDA PLANTS: APGRR