Sołtyk

Zobacz galerię związaną z tematem: Sołtyk

Sołtyk (Prus, Prus odmienny) – polski, ruski i rosyjski herb szlachecki.

Opisy stworzono używając klasycznego języka blazonowania. Numeracja wariantów pochodzi od Juliusza Karola Ostrowskiego^[1].

Sołtyk I: W polu złotym orzeł czarny z koroną na szyi spod której ramię zbrojne z szablą nad głową, zgięte w łokciu, w klejnocie mitra książęca. Labry czerwone, podbite złotem.

Sołtyk II: jak powyższy, ale orzeł ma dodatkowo koronę na głowie, zaś labry są czarne, podbite złotem.

Sołtyk III (Soroka): W polu czerwonym orzeł czarny ukoronowany, na lewej łapie stojący, w prawej trzymający miecz prosto w słup, na którym przewleczona korona lub mitra. Klejnot - samo godło. Labry czerwone, pobite srebrem.

Na frontonie pałacu w Kurozwękach herb ma pole czerwone i brak korony na szyi, jest natomiast korona na głowie.

W heraldyce polskiej, herb odnotowany został po raz pierwszy przez Kaspra Niesieckiego w Koronie polskiej (1743). Była to wersja herbu oznaczona później jako Sołtyk III. Nie określono barw pola oraz labrów, zaś bezpośrednio nad tarczą umieszczono książęcą mitrę^[2].

Na frontonie Pałac w Kurozwękach z drugiej połowy XVIII wieku widnieje herb Macieja Sołtyka, gdzie pole jest czerwone, a orzeł patrzy w heraldyczną lewą stronę.

Na drewnianej tablicy w kościele św. Macieja w Siewierzu z 1783 roku znajduje się herb biskupa Kajetana Sołtyka położony na płaszczu książęcym, z oznakami godności księcia-biskupa (pastorał, miecz, kapelusz z 18 chwostami). Orzeł pozbawiony jest tutaj koron.

Na nagrobku biskupa Kajetana Sołtyka z 1789 roku w Kaplicy Świętokrzyskiej na Wawelu znajduje się kompozycja nawiązująca do herbu Sołtyk, gdzie orzeł dodatkowo trzyma w łapach owalną tarczkę z inicjałem S.

Wojciech Wielądko w swojej Heraldyce z 1796 roku podaje opis i wizerunek herbu odpowiadający Sołtykowi I i II. Podobnie jak u Niesieckiego, brak jest opisu barwy pola i labrów. Inaczej niż u Niesieckiego, mitra książęca położona została na hełmie, nie zaś bezpośrednio na tarczy^[3].

Na nagrobku bratanka biskupa Kajetana, Stanisława Sołtyka z 1840 roku w Kościele Dominikanów w Krakowie, orzeł jest bez korony, za to tarcza spoczywa na płaszczu książęcym. Stanisław Sołtyk nie miał tytułu księcia, ale księciem siewierskim był jego stryj.

W wydaniu pracy Niesieckiego z roku 1841, autor poprawek, rozszerzeń i przypisów do tego dzieła, tj. Jan Nepomucen Bobrowicz, zamieścił informację, że opis i ilustracja z pierwotnego wydania Niesieckiego są błędne. Nowa ilustracja Bobrowicza wyglądała jak herb opisywany później jako Sołtyk I i II. Podobnie jak w oryginalnej pracy Niesieckiego, nie określono barw pola oraz labrów, zaś bezpośrednio nad tarczą umieszczono książęcą mitrę. W herbarzu zauważono też, że herb jest podobny do herbu Prus Królewskiech, skąd według tradycji pochodzi rodzina Sołtyków. Informację tę podano, powołując się na ustalenia rosyjskiego historyka Szczerbatowa^[4].

Barwa pola (złota) znalazła się w opisie herbu Sołyków we francuskojęzycznej pracy Seweryna Uruskiego poświęconej polskim rodom arystokratycznym z 1862 roku. Opis herbu odpowiada wersji I i II. Nie odnotowano klejnotu ani labrów. Wedle Uruskiego, Sołtykowie nosili tytuł hrabiowski^[5].

Jerzy Sewer Dunin Borkowski odnotował w 1887 roku nazwę tego herbu jako Prus odmienny^[6].

Barwę pola jako złotą podał w swoim opisie herbu Sołtyków Teodor Żychliński w Złotej księdze szlachty polskiej z 1895 roku. Wersja herbu podawana przez Żychlińskiego odpowiada wizerunkom tarczy późniejszego herbu Sołtyk I i II. Nie odnotowano klejnotu ani labrów, bezpośrednio nad tarczą miała znajdować się mitra książęca^[7].

Emilian Szeliga-Żernicki w swojej pracy o polskiej szlachcie z 1900 roku podał opis herbu w dużej mierze tożsamy z opisem Wielądka, włącznie z mitrą książęcą na hełmie. Jedyna różnica to barwa pola, która wedle Żernickiego miała być taka sama jak w podobnym herbie Prus Królewskich. Żernicki podał, że Sołtykowie mieli być notowani w Prusach już w 1400 roku^[8].

Herby w dwóch wersjach przytoczono w herbarzu Siebmachera z 1905 roku. Odpowiadają one wersjom opisanym jako Sołtyk II i III (tutaj jako Sołtyk I i II). Po raz pierwszy odnotowano barwę labrów obu herbów - odpowiednio czarne podbite złotem oraz czerwone podbite srebrem^[9].

Informacje wyżej wymienionych autorów zebrał Juliusz Karol Ostrowski, który podał cztery warianty herbu: Sołtyk I, II, III i IV, przy czym ostatni miał być tylko inną wersją stylistyczną, z herbarza Marka Ambrożego. Wersja I przytoczona została m.in. za Niesieckim, Wielądkiem, Żychlińskim i Żernickim. Innowacją w stosunku do tych autorów było określenie przez Ostrowskiego barw labrów - czerwone podbite złotem. Wersje II i III przytoczone zostały za Siebmacherem^[1]. Należy jednak zauważyć, że w herbarzu Marka Ambrożego nie figuruje herb Sołtyk, jest jedynie podobny herb Prus Królewskich^[10], identyczny z ilustracją herbu Sołtyk IV, zamieszczoną przez Ostrowskiego^[11].

Sołtyk I i II: Jedna rodzina herbownych (herb własny): Sołtyk.

Sołtyk III: Soroka.

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Sołtyk

• herbarz
• heraldyka
• lista herbów

• Herb Sołtyk I z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
• Herb Sołtyk II z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla
• Herb Sołtyk III z listą nazwisk w elektronicznej wersji Herbarza polskiego Tadeusza Gajla