Stanisław Juchnowicz

Stanisław Juchnowicz

Juchnowicz podczas odczytu w Kawiarni Naukowej Polskiej Akademii Umiejętności, 2015
Data i miejsce urodzenia	10 czerwca 1923 Lida
Data i miejsce śmierci	31 stycznia 2020 Kraków
Zawód, zajęcie	architekt
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Juchnowicz (ur. 10 czerwca 1923 w Lidzie, zm. 31 stycznia 2020 w Krakowie^[1]) – polski architekt, urbanista, profesor nauk technicznych, żołnierz Armii Krajowej, wieloletni pracownik Politechniki Krakowskiej i jej dziekan (1984), współautor planu urbanistycznego Nowej Huty.

Syn Stanisława^[2]. W 1940 we Lwowie zdał maturę i rozpoczął studia w Konserwatorium i na Politechnice Lwowskiej. Był żołnierzem Obszaru Lwowskiego Armii Krajowej. Po wojnie ukończył studia na Politechnice Gdańskiej (dyplom 1948).

Poza Nową Hutą, był autorem wielu projektów i realizacji, m.in. w Krakowie, Chorzowie, Łodzi i Lublinie. Działał jako urbanista i wykładowca także na forum międzynarodowym. Był wieloletnim pracownikiem Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, kierował Zakładem Projektowania Miast i Osiedli (1970–1973), był wicedyrektorem Instytutu Urbanistyki i Planowania Przestrzennego (1979–1991). Był także założycielem Międzynarodowego Ośrodka Kształcenia i Studiów Urbanistycznych Politechniki Krakowskiej, oraz promotorem wielu dyplomów i prac doktorskich. Prof. Stanisław Juchnowicz od 2003 był profesorem na Wydziale Architektury i Sztuk Pięknych Krakowskiej Akademii im Andrzeja Frycza Modrzewskiego. W latach 80. był współzałożycielem Polskiego Klubu Ekologicznego, pierwszej organizacji pozarządowej o takim profilu w ówczesnym systemie, orędownikiem idei zrównoważonego rozwoju^[3].

Zmarł w Krakowie, pochowany 11 lutego 2020 roku na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor G-1-8)^[4].

Działalność zawodową rozpoczął w Gdańsku, zakładając w 1948 pracownię urbanistyczną w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Z.O.R. w celu przygotowania projektu odbudowy Miasta Głównego w Gdańsku. Następnie podjął pracę w Katedrze Planowania Krajowego i Regionalnego na wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej jako asystent-wolontariusz. Na propozycję arch. Tadeusza Ptaszyckiego (ówczesny Minister Budownictwa) prof. Stanisław Juchnowicz, mający wtedy 27 lat, przeniesiony został do Krakowa, by dołączyć do organizowanego wtedy zespołu projektowego dla przygotowań związanych z decyzją budowy Nowej Huty. W zespole tym współpracował przez 9 lat, pracując nad ostatecznym kształtem koncepcji układu przestrzennego Nowej Huty, będąc głównym projektantem kolejno realizowanych zespołów mieszkaniowych oraz pełniąc nadzory na budowie. Prof. Juchnowicz w swoim autoreferacie pisze: „Za najbardziej udane uważam osiedle „B2” na około 6.000 mieszkań, które, mimo zastosowania w znacznym procencie budynków typowych, stwarza dobre warunki życia dla mieszkańców. Było to pierwsze osiedle projektowane przeze mnie w Nowej Hucie przed nasileniem presji w kierunku symetrii i monumentalności”. Zakończeniem i podsumowaniem prac związanych z budową Nowej Huty był udział Stanisława Juchnowicza w ogólnopolskim otwartym konkursie SARP na dalszą rozbudowę Nowej Huty, nagrodzony II lokatą. Została przyznana mu także zespołowa Nagroda Państwowa II stopnia. W roku 1985 przewodniczył Sądowi konkursowemu SARP na projekt zespołu mieszkaniowego, mającego stanowić ostateczne ukształtowanie rejonów Placu Centralnego. W tym roku podjął także działania mające na celu wydanie profesjonalnej publikacji na temat projektowania i realizacji Nowej Huty. 1 lutego 1986 ukazało się studium na ten temat w miesięczniku „Architektura” (nr 1).

W roku 1959 otrzymał stypendium Fundacji Forda i wyjechał na studia do Instytutu Studiów Urbanistycznych Uniwersytetu Pensylwańskiego w Filadelfii (1959–1960). W wyniku podróży napisał pracę doktorską „O związkach i wpływie ruchu na formowanie dzielnic śródmiejskich miast Stanów Zjednoczonych A. P.” oraz pracę habilitacyjną pt. „Metoda wyznaczania zasięgu obszaru centrów miejskich. Niektóre problemy ich struktury funkcjonalno-przestrzennej”. Następnie Juchnowicz podjął się organizacji oraz uruchomienia wydziału Urbanistyki i Planowania Regionalnego na Uniwersytecie w Zarii (w Nigerii) oraz opracowania programu nauczania na tym wydziale. Na terenie Afryki Zachodniej działał przez 8 lat (1973–1981). Wykonał w tym czasie projekty rozbudowy 4 miast w Nigerii Południowej (Gaya, Bici, Zaria, Gombi). Juchnowicz w 1976 roku pełnił również funkcję eksperta ONZ na Politechnice w Ibadanie, będąc doradcą rządu do projektu i budowy nowej stolicy Nigerii – miasta Abudża.

Po powrocie z Afryki prof. Stanisław Juchnowicz został wybrany przez Radę Wydziału dziekanem Wydziału Architektury (1984–1987) i kontynuował starania związane z organizacją Ośrodka Kształcenia Urbanistów dla Krajów Rozwijających się, który został powołany w 1985 roku przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Stanisław Juchnowicz był autorem wielu prac teoretycznych i studialnych z zakresu urbanistyki i planowania przestrzennego (m.in. śródmieścia miast polskich, studia nad kształtowaniem i rozwojem centrów, 1971). Był także uczestnikiem szeregu nagrodzonych i wyróżnionych krajowych, a także międzynarodowych, konkursów urbanistyczno-architektonicznych (projekt dzielnicy mieszkaniowej Nowa-Huta Bieńczyce, Pomnik Bohaterów Warszawy, projekty centrów miast Łodzi, Krakowa, Lublina, Chorzowa i innych). Odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był promotorem ponad 200 prac magisterskich i 12 doktorskich (na uniwersytetach w kraju oraz za granicą) oraz członkiem Regional Science Association (RSA) i wielu innych organizacji zarówno krajowych, jak i międzynarodowych.

1. Dzielnica mieszkaniowa Nowa Huta Bieńczyce (z zespołem w 1958)
2. Dzielnica mieszkaniowa w Moskwie (1959)
3. Pomnik Bohaterów Warszawy (1958)
4. Projekty centrów miast – Łodzi, Krakowa, Lublina, Chorzowa i innych
5. Projekt Gmachu Głównego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (realizacja 1972–1981)
6. Ekspert i doradca rządu do projektu i budowy miasta Abudża, nowej stolicy Nigerii (1976–1980)
7. Plan zagospodarowania przestrzennego parku krajobrazowego Śnieżnika (z zespołem w 1991)

1. Śródmieścia miast polskich, studia nad rozwojem i ukształtowaniem centrów, wyd. PAN. Ossolineum 1971
2. Problemy rozwoju miast Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej w latach 1930–1960, oraz Śródmieście miast Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej na tle problemów komunikacyjnych – Kwartalnik Urbanistyki i Architektury PAN, t. VII, z 4, 1962 i t. VIII, z. 3, 4, 1963
3. Naukowe podstawy rewaloryzacji budynków i zespołów na tle rozwoju miast, 1989–1991
4. Urban ecological restructuring and development At the neighbourhood level – publikowany referat na konferencji Charleroi (Belgia) 1992

• Polski Klub Ekologiczny (1964–1968 i 1983–1987)
• Stowarzyszenie Architektów Polskich
• Członek Kolegium Sędziów Konkursowych Rady SARP (1950)
• Komitet Urbanistyki i Architektury PAN
• Komitet przestrzennego zagospodarowania kraju przy prezydium PAN (1985–1988)
• Komitet „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium PAN (1988)
• Komisja Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie (wiceprzewodniczący)
• Komitet Inżynierii Środowiska przy Prezydium PAN (1989)
• Państwowa Rada Ochrony Środowiska (1988)
• Towarzystwo Urbanistów Polskich – członek honorowy^[5]

• Regional Science Association (RSA)
• Federation for Housing and Planning (FHP) (1960–1975)
• International Society of Urban and Regional Planners (ISoCaRP)

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 lipca 1999)^[2]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Srebrny Krzyż Zasługi (15 lipca 1955)^[6]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (2012)
• Odznaka „Honoris Gratia” (2006)
• Odznaka „Przodownik Pracy” (1953)
• Złota Odznaka SARP

Źródło:^[3].

• Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za wkład w rozwiązania projektowe i ich realizację przy odbudowie miasta Nowa Huta (1955)^[7]
• Nagroda Miasta Krakowa I stopnia w dziedzinie nauki i techniki (1999)
• Nagroda Wydziału IV PAN
• Krakowska Nagroda SARP
• tytuł Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (2013)

Źródło:^[3].

• Naszdziennik.pl, artykuł pt. „Armia Krajowa pod Wawelem”
• „Profesor Niezwyczajny”, rozdział pt. „Sielskie anielskie czy trudne i żmudne”