Strażnica WOP Zawoja
Historia | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Sformowanie | 1945[a] | ||
Rozformowanie | 1997 | ||
Tradycje | |||
Rodowód | 194 strażnica WOP Widły-Czatoza-Zawoja | ||
Kontynuacja | SSG w Zawoi | ||
Komendanci / Dowódcy | |||
Ostatni | kpt. Jerzy Nowacki | ||
Organizacja | |||
Dyslokacja | Zawoja | ||
Formacja | Wojska Ochrony Pogranicza | ||
Podległość | 42 komenda odcinka | ||
|
Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Zawoja – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.
Strażnica Straży Granicznej w Zawoi – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Słowacką[b].
Formowanie i zmiany organizacyjne
Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 42 komendy odcinka Dunajec[1] jako 194 strażnica WOP (Widły-Czatoza-Zawoja[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[3].
W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 57 batalionowi Ochrony Pogranicza[4], a 1 stycznia 1951 34 batalionu WOP w Żywcu.
Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Zawoja I kategorii otrzymała nr 199 w skali kraju[6].
W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica I kategorii Zawoja była 13 w 3 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Nowym Sączu.
Strażnica WOP Zawoja od kwietnia 1958 była jako Placówka Kadrowa WOP Zawoja[7].
1 stycznia 1960 była jako 9 placówka WOP Zawoja.
1 stycznia 1964 była jako 5 placówka WOP Zawoja.
W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia, placówkę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach[8].
13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[9].
W drugiej połowie 1984, Strażnicę WOP Zawoja włączono w struktury batalionu granicznego WOP Żywiec[8], a od października 1989 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[10] jako strażnica kadrowa na czas „P”.
13 marca 1991 Strażnica WOP Zawoja została włączona w struktury Karpackiej Brygady WOP w Nowym Sączu[11].
- Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Zawoi przejęta została przez Karpacki Oddział Straży Granicznej w Nowym Sączu[d][13] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Zawoi (Strażnica SG w Zawoi).
Strażnica SG w Zawoi funkcjonowała do 1997[12] , kiedy to Zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej przejęła Strażnica Straży Granicznej w Lipnicy Wielkiej (Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej).
Ochrona granicy
W 1960 9 placówka WOP Zawoja II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 24021 m:
- Włącznie znak graniczny nr III/82, wyłącznie znak gran. nr III/94.
W lutym 1974 górska placówka kadrowa WOP Zawoja ochraniała odcinek granicy państwowej:
- Włącznie znak gran. nr III/82[14], wyłącznie znak gran. nr III/90.
- W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.
Wydarzenia
- 1946 – lipiec, pododdziały zbrojnego podziemia dwukrotnie napadały na strażnicę w Zawoi[15].
- 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[16]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[17].
- 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną, zamknięte zostały szlaki turystyczne. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[18].
Strażnice sąsiednie
- 193 strażnica WOP Przywarówka ⇔ 195 strażnica WOP Korbielów – 1946
- 198 strażnica WOP Przywarówka ⇔ 200 strażnica WOP Korbielów – 1954
- 12 strażnica WOP Przywarówka I kategorii ⇔ 14 strażnica WOP Korbielów I kategorii – 1956
- 10 strażnica WOP Przywarówka III kategorii ⇔ 8 strażnica WOP Korbielów III kategorii – 31.12.1959
- 6 strażnica WOP Lipnica Wielka lądowa IV kategorii ⇔ 4 strażnica WOP Korbielów lądowa IV kategorii – 01.01.1964
- Placówka WOP Lipnica Wielka ⇔ Placówka WOP Korbielów
- Strażnica kadrowa WOP Lipnica Wielka ⇔ Strażnica kadrowa WOP Korbielów – do 15.05.1991
- Straż Graniczna:
- Strażnica SG w Lipnicy Wielkiej ⇔ Strażnica SG w Korbielowie – 16.05.1991–1997.
Dowódcy/komendanci strażnicy
- ppor. Bronisław Wrotecki (01.03.1953–14.12.1954)[19]
- por. Zbigniew Krawczyk (był w 1976[20]–1984)
- por. Leszek Łata (był w 1986–1988)
- kpt. Jerzy Nowacki[21] (1988–15.05.1991).
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
- ↑ Jarosiński 2000 ↓, s. 80.
- ↑ ASGran., sygn. 217/143 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
- ↑ Jarosiński 2000 ↓, s. 83.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
- ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.21.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 134.
- ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 24.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 44.
- ↑ a b muzeumsg ↓.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 291.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 14.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 131.
- ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
- ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
- ↑ Bronisław Wrotecki. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-01-07]. (pol.).
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
Bibliografia
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Marek Jarosiński. Rys historyczny beskidzko-karpackiego pogranicza polsko-słowackiego. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/2000, 2000. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X.
- SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
- Straż Graniczna od 1991 – Karpacki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
- Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
- p
- d
- e
- p
- d
- e
- p
- d
- e
Rodowód | |||||
---|---|---|---|---|---|
Komendy odcinków | |||||
Bataliony OP | |||||
Bataliony WOP | |||||
Strażnice |
| ||||
GPK |
|
- p
- d
- e
Oddziały |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Ośrodki szkolenia |
| ||||
Inne |
|
- p
- d
- e
Placówki |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Strażnice (Rozformowane) |
| ||||
Graniczne placówki kontrolne (Rozformowane) | |||||
G.j.o. przejęte po KaB WOP |
| ||||
G.j.o. przejęte po BeOSG | |||||
G.j.o. przejęte od BieOSG | |||||
PSG przejęte przez BieOSG | |||||
PSG przejęte przez Ś–MOSG | |||||
PSG przejęte po Ś–MOSG |