Szumsk (miasto)

Szumsk

Шумськ

Cerkiew prawosławna Przemienienia Pańskiego,wspólnie użytkowana przez Kościół Prawosławny Ukrainy i UKP PM
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Obwód	krzemieniecki
Powierzchnia	5 km²
Populacja (2017) • liczba ludności	5453[1]
Nr kierunkowy	+380-3558
Kod pocztowy	47104
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Szumsk
Położenie na mapie Ukrainy Szumsk
50°07′N 26°07′E/50,116667 26,116667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Szumsk (ukr. Шумськ) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim w rejonie krzemienieckim^[2], była siedziba rejonu szumskiego, do 1945 w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie krzemienieckim, siedziba gminy Szumsk.

Historia

Szumsk jest jedną z najwcześniej wzmiankowanych miejscowości na Wołyniu (1149). W 1637 roku założono tu klasztor bazylianów, zniszczony wraz z całym miastem podczas powstania Chmielnickiego. W 1715 roku Stanisław Maliński ufundował klasztor franciszkanów, po powstaniu listopadowym skasowany; kościół klasztorny zamieniono na cerkiew prawosławną^[3].

W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy Szumsk. Miasteczko było zamieszkane głównie przez ludność żydowską (70%), która została wymordowana przez Niemców z pomocą ukraińskiej policji 8 sierpnia 1942 roku podczas likwidacji getta; za miastem znajduje się zbiorowa mogiła 1792 rozstrzelanych mieszkańców^[4].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w marcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. 18 sierpnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Gestapo i SD z Równego, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja^[5].

W nocy z 20 na 21 marca 1943 na Szumsk napadła bojówka złożona ze zbiegłych policjantów ukraińskich i banderowców, wywlekając z domów kilku Polaków i zabijając na terenie byłego getta. Miasto stało się schronieniem dla około 3 tys. Polaków uciekających z wiosek przed rzeziami UPA; wsie gminy w znacznej części były polskie. Niemcy utworzyli w Szumsku oddział policji złożony z Polaków, który dawał ochronę uchodźcom^[6].

Armia Czerwona zajęła Szumsk 26 lutego 1944 roku^[4]. Polacy zostali ekspatriowani z miasta w maju 1945 roku^[6].

Po wojnie ludność ukraińska została poddana represjom, liczne wywózki na wschód, procesy upowców.

Architektura

• cerkiew Przemienienia Pańskiego (dawny kościół franciszkanów) – zdaniem Grzegorza Rąkowskiego główny zabytek miasta^[3]
• młyn z pocz. XX wieku^[3]
• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP – ufundowany w 1852 roku służył wiernym do 1945 roku; następnie użytkowany jako magazyn, w 1985 roku wysadzony w powietrze. Świątynię odbudowano według starych planów po upadku ZSRR^[3]
• zamek^[7] – w XIX wieku był w ruinie^[3]

 Osobny artykuł: Zamek w Szumsku.

Przypisy

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa, 1880–1902, s. 77.

Linki zewnętrzne

• Szumsk, mko, powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 77 .
• Szumsk, mko, powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 647 .
• Zamek w Szumsku