Theodore Makridi

Theodore Makridi (ur. 1872 w Konstantynopolu, zm. 1940 w Stambule) – osmański a później turecki urzędnik muzealny i archeolog pochodzenia greckiego, kustosz w osmańskim muzeum imperialnym, pierwszy dyrektor Muzeum Benaki w Atenach (1931–1940).

Z ramienia osmańskiego muzeum imperialnego towarzyszył Hugo Wincklerowi (1863–1913) w ekspedycjach do Boğazköy (dziś Boğazkale), gdzie odnaleziono tysiące glinianych tabliczek z pismem klinowym, przy czym większość z nich pokrywały teksty w nieznanym dotychczas języku. Tabliczki pochodziły z archiwum królewskiego i część z nich zapisana była w języku akadyjskim, co umożliwiło Wincklerowi zidentyfikowanie miejsca ich odkrycia jako stolicę państwa hetyckiego – Hattusę. Później czeski językoznawca Bedřich Hrozný (1879–1952), rozszyfrował pismo, odczytując język hetycki i wykazując, że należy on do rodziny indoeuropejskiej.

Życiorys

Theodore Makridi urodził się w 1872 roku w Konstantynopolu w rodzinie lekarza wojskowego Konstantyna Makridiego Paszy[1]. Rodzina Makridich miała pochodzić z Macedonii z okolic współczesnego Amindeo[1]. Po ukończeniu greckiego gimnazjum Fener Rum Lisesi i elitarnego Galatasaray Lisesi w 1890 roku rozpoczął pracę dla urzędu zarządzającego długiem Imperium Osmańskiego (tr. Düyûn-ı Umûmiye)[1].

W 1882 roku został mianowany sekretarzem (tr. kâtip) w sekretariacie języka francuskiego osmańskiego imperialnego muzeum (tr. Müze-i Hümayun) i zaprzyjaźnił się z wicedyrektorem muzeum Halilem Edhemem Eldemem (1861–1938)[1]. Nominacja ta nastąpiła najprawdopodobniej za sprawą znajomości ojca Theodore’a, m.in. z artystą i archeologiem Osmanem Hamdim Beyem (1842–1910)[2]. Ojciec Theodore’a był zapalonym kolekcjonerem monet i przewodniczył muzealnemu komitetowi ds. numizmatyki[1].

Pracując dla muzeum Theodore Makridi zainteresował się archeologią i zaczął praktykować u jednego z muzealnych archeologów Baltazziego, pomagając mu przy katalogowaniu zbiorów[2]. Wkrótce zaczął pełnić funkcję przedstawiciela muzeum podczas bardziej znaczących zagranicznych wypraw archeologicznych na terenie imperium[2]. Jako przedstawiciel muzeum opiekował się wyprawami pod względem logistycznym i pilnował, by zgodnie z prawem, część odnajdywanych artefaktów była przesyłana do muzeum[2]. Towarzyszył m.in. austriackiemu archeologowi Otto Benndorfowi (1838–1907) podczas prac w Efezie (1897–1898, 1902–1903, 1905–1906), niemieckim ekspedycjom w Priene i Milecie, wyprawie niemieckiego archeologa Otto Puchsteina (1856–1911) do Baalbeku i Palmyry (1900–1902) oraz do Sydonu (1902)[2]. W 1902 roku Osman Hamdi Bey powierzył mu kierownictwo prac wykopaliskowych w Sydonie[2]. Badania zaowocowały pierwszą publikacją Makridiego[3]. Wkrótce równolegle do prac w Sydonie Makridi nadzorował wykopaliska w Ar-Rakka, gdzie odkryto pozostałości islamskiej porcelany[4].

Rozgłos przyniosły mu prace w Boğazköy (dziś Boğazkale)[3], miejscu odkrycia glinianych tabliczek, którymi zainteresował się niemiecki ekspert pisma klinowego Hugo Winckler (1863–1913) i w 1906 roku zorganizował ekspedycję[5]. Makridi towarzyszył mu z ramienia muzeum, lecz wkrótce sam podjął badania pod okiem Wincklera[3]. Podczas prac wykopaliskowych wyprawa odnalazła tysiące tabliczek, przy czym większość z nich pokrywały teksty w nieznanym dotychczas języku[5]. Tabliczki pochodziły z archiwum królewskiego i część z nich zapisana była w języku akadyjskim, co umożliwiło Wincklerowi zidentyfikowanie miejsca ich odkrycia jako stolicę państwa hetyckiego – Hattusę[6]. Sam Makridi nigdy nie uzyskał pozwolenia na opublikowanie wyników swoich prac w Boğazköy[4]. Po śmierci Wincklera w 1913 roku Niemieckie Towarzystwo Orientalistyczne (niem. Deutsche Orient-Gesellschaft) powierzyło przygotowanie wydania tekstów z hetyckich tabliczek glinianych czeskiemu językoznawcy Bedřichowi Hroznemu (1879–1952), któremu udało się rozszyfrować teksty, odczytać język hetycki i wykazać, że należy on do rodziny indoeuropejskiej[7].

Winckler w uznaniu umiejętności Makridiego wystąpił do Osmana Hamdiego Beya o przyznanie Makridiemu odpowiedzialności za kolejne wyprawy do Boğazköy[4]. Makridi wraz z Wincklerem powrócili na wykopaliska w 1907 roku wraz z grupą niemieckich archeologów zainteresowanych pozostałościami zabudowań stolicy[8] oraz w latach 1911–1912[9].

Brama Sfinksów, Alaca Höyük

W 1907 roku Makridi awansował na kustosza i jego wynagrodzenie zostało podwojone[4]. Jako kustosz uczestniczył w wielu ekspedycjach archeologicznych w basenie Morza Śródziemnego, które obejmowały m.in.[10]:

  • 1907 – Alaca Höyük, gdzie Makridi odkrył Bramę Sfinksów
  • 1909 – sanktuarium Artemidy na wyspie Tasos
  • 1910 – Notium, gdzie odkrył grobowiec znany współcześnie jako „Grobowiec Makridiego Beya”

W okresie wojen bałkańskich i I wojny światowej Makridi nie mógł podróżować i skupił się na pracy w Stambule i okolicy[11]. W 1913 roku prowadził wraz z francuskim archeologiem Charles’em Picardem (1883–1965) badania w sanktuarium Apolla między Kolofonem a Notium, oraz z Georges’em Contenau (1877–1964) w Sydonie[11].

W 1919 roku Makridi zaczął pracę w biurze katalogowania starożytnych artefaktów (tr. Asar-ı Atika Tasnif Memurluğu)[11]. W 1921 roku opublikował wraz z Picardem wyniki badań z Kyzikos[11]. W okresie późniejszym specjalizował się w sztuce starożytnego Rzymu i Grecji oraz Bizancjum[12]. W tym samym roku brał udział w francuskich pracach przy Złotej Bramie i w Sedd el Bahr[12]. W 1925 roku badał kurhan przy dworcu kolejowym w Ankarze – były to pierwsze wykopaliska w nowej Republice Turcji[12]. W latach 20. XX w. oprócz kolejnych prac wykopaliskowych, skupiał się na organizacji zbiorów muzealnych[12].

W 1930 roku, po przejściu na emeryturę, dzięki zbliżeniu grecko-tureckiemu, za pozwoleniem rządu tureckiego przeprowadził się do Aten[13]. Tam na zlecenie rodziny Benakis organizował nowoufundowane muzeum dla udostępnienia kolekcji sztuki Benakisów[13]. Makridi peönil funkcję dyrektora placówki do śmierci w 1940 roku[13].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Grigoriadis 2002 ↓, s. 212.
  2. ↑ a b c d e f Grigoriadis 2002 ↓, s. 213.
  3. ↑ a b c Grigoriadis 2002 ↓, s. 214.
  4. ↑ a b c d Grigoriadis 2002 ↓, s. 215.
  5. ↑ a b Diaz-Andreu 2007 ↓, s. 139.
  6. ↑ Labruto 2023 ↓, s. 65.
  7. ↑ Encyclopædia Britannica ↓.
  8. ↑ Labruto 2023 ↓, s. 66–68.
  9. ↑ Hadler 2016 ↓, s. 153.
  10. ↑ Grigoriadis 2002 ↓, s. 215–216.
  11. ↑ a b c d Grigoriadis 2002 ↓, s. 216.
  12. ↑ a b c d Grigoriadis 2002 ↓, s. 217.
  13. ↑ a b c Grigoriadis 2002 ↓, s. 218.

Bibliografia

  • Bedřich Hrozný, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-08-25]  (ang.).
  • Diaz-Andreu, Margarita: A World History of Nineteenth-Century Archaeology Nationalism, Colonialism, and the Past. OUP, 2007. ISBN 978-0-19-152716-6. [dostęp 2024-08-25]. (ang.).
  • Grigoriadis, Ionnis N.. Developing Archaeology and Museology in the Ottoman Empire, Turkey, and Greece: Théodore Macridy, an Ottoman Greek ‘Liminal Scientist’. „European Journal of Archaeology”. 2, s. 209–225, 2022. 26. Cambridge University Press. DOI: 10.1017/eaa.2022.45. [dostęp 2024-08-25]. (ang.). 
  • Labruto, Fausto: The Quest for the Hittites. Uncovering a Forgotten Civilization. McFarland & Company Inc. Publishers, 2023. ISBN 978-1-4766-9239-5. [dostęp 2024-08-25]. (ang.).