Zygmunt Młot-Przepałkowski

Zygmunt Młot-Przepałkowski

rotmistrz
Data i miejsce urodzenia	17 kwietnia 1893 Kozienice
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1927, 1939–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Pierwsza Kompania Kadrowa, 1 Pułk Ułanów Legionów Polskich, 7 Pułk Ułanów Lubelskich, 24 Pułk Ułanów, 26 Pułk Ułanów Wielkopolskich
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Odznaczenia

Zygmunt Przepałkowski ps. „Młot” (ur. 17 kwietnia 1893 w Kozienicach, zm. w kwietniu 1940 w Katyniu) – rotmistrz Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, urzędnik administracji państwowej, starosta, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się 17 kwietnia 1893^[1], w rodzinie Stanisława, inżyniera Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i Marii z Świętalskich. Lata szkolne spędził w Radomiu. Następnie był słuchaczem w Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. Podjął studia politechniczne w Liège. W Belgii działał w Związku Walki Czynnej i w oddziale Związku Strzeleckiego. Na przełomie 1913/1914 odbywał przeszkolenia strzeleckie na polskich obszarach. Uczestniczył w czasie wakacji 1914 w różnych formach szkolenia wojskowego.

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. Od 2 sierpnia 1914 służył w Pierwszej Kompanii Kadrowej, z którą ruszył na front 6 sierpnia jako sekcyjny 2 plutonu. W połowie sierpnia 1914 wszedł w skład oddziału płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Był kilkakrotnie ranny, w tym ciężko w bitwie pod Kostiuchnówką na początku lipca 1916. Był wachmistrzem 4., potem 2. szwadronu 1 pułku ułanów Legionów. Od 5 lutego do 31 marca 1917 roku był słuchaczem kawaleryjskiego kursu oficerskiego przy 1 pułku ułanów w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem dostatecznym^[2]. Latem tego roku, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Szczypiornie. Po zwolnieniu działał w Polskiej Organizacji Wojskowej.

U kresu wojny został przyjęty do Wojska Polskiego i zweryfikowany w stopniu podporucznika kawalerii. W 1918 zgłosił się do powstającej w Lubelskiem konnicy. W szeregach 7 pułku Ułanów Lubelskich walczył w Małopolsce Wschodniej. W kwietniu 1918 w czasie ataku na Baranowicze ponownie został ranny. W sierpniu 1919 został przeniesiony do rezerwy i mianowany komendantem Policji Państwowej na obszarze powiatu siedleckiego, kierując równocześnie ekspozyturą Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Podczas trwającej wojny polsko-bolszewickiej w 1920 ponownie zmobilizowany do 7 pułku i brał udział w słynnej kontrofensywie znad Wieprza. Całą kampanię zakończył w Lidzie. Po wojnie stacjonował ze swym pułkiem w Mińsku Mazowieckim. Został awansowany do stopnia rotmistrza kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[3]. W 1923 był oficerem zawodowym 24 pułku ułanów w Kraśniku^[4]. W 1924 był przeniesiony w stan nieczynny jako przydzielony formalnie do 7 pułku ułanów^[5]. Często pełnił służbę przy Komendancie w Sulejówku. W 1926 przeniesiony do 26 pułku Ułanów Wielkopolskich w garnizonie Baranowicze. Został przeniesiony w stan spoczynku 10 marca 1927. Był w ewidencji Okręgu Korpusu Nr III.

Od 1927 pracował w administracji państwowej. Pełnił stanowisko starosty powiatu makowskiego w Makowie Mazowieckim, z którego z dniem 11 września 1929 został mianowany starostą powiatu baranowickiego^[6]. Później był starostą powiatu wilejskiego (1932–1934), naczelnikiem wydziału w zarządzie miejskim Warszawy, starostą powiatu przasnyskiego w Przasnyszu (od 1936). Poświęcał się również pracy społecznej, pełniąc funkcję prezesa Związku Legionistów w Wilejce i Przasnyszu oraz Wileńskiej Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny.

Jego żoną została Hanna Sowińska, z którą miał syna Adama i córkę Jadwigę (po mężu Fęglerska).

Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę na terenach wschodnich II Rzeczypospolitej został aresztowany przez Sowietów koło miejscowości Mirogoszcza Mała na Wołyniu. Był przetrzymywany w więzieniach w Dubnie i Łucku, a następnie w obozie dla jeńców polskich w Kozielsku^[7], skąd wysłał dwa listy do rodziny – ostatni nosi datę 16 lutego 1940. Zginął w lesie katyńskim. Na wiosnę 1940 został wywieziony w transporcie z Kozielska do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. 28 lipca 2000 został pochowany na terenie późniejszego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu.

• Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)^[8]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, w tym za zasługi w okresie przynależności do POW (1922))^[9]
• Złoty Krzyż Zasługi
• Srebrny Krzyż Zasługi (12 kwietnia 1929)^[10]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka „Za wierną służbę”
• Odznaka pamiątkowa 1 Kompanii Kadrowej

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia majora^[11]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[12].

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Zygmuntowi Przepałkowskiemu poświęcono Dęby Pamięci w Ostródzie i Przasnyszu^[13][14].

W Przasnyszu ustanowiono ulicę Zygmunta Młot-Przepałkowskiego.

• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich

• Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-07].
• Roczniki Oficerskie 1923, 1924.
• Żołnierze Niepodległości. Przepałkowski Zygmunt „Młot”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-06].
• Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. [dostęp 2015-11-03].