Nikolajevska crkva u Zemunu

Crkva Svetog Oca Nikolaja ili poznatija kao Nikolajevska crkva je zemunska pravoslavna bogomolja čija je gradnja otpočela 1745. godine, na temeljima srpske bogomolje koja potiče iz 16 veka.

Crkva se nalazi u starom istorijskom jezgru Zemuna ispod srednjovekovne tvrđave Gardoš. Nakon proterivanja turaka iz Zemuna (1717.), 1731. godine sagrađena je skromna crkva posvećena Svetom Ocu Nikolaju, dok se već naredne godine osniva Srpska pravoslavna crkvena opština grada Zemuna. Nakon nastojanja sveštenstva i pripadnika opštine, 1745. godine odobreno je građenje današnje crkve i prostorije za opštu srpsku školu za podučavanje pravoslavne mladeži u crkvenoj porti^[1]. Tada Crkva i dobija svoj današnji izgled. Građena je u baroknom stilu, kao jednobrodna građevina sa dvospratnim zvonikom. Crkva ima sve tipične odlike baroknih hramova podizanih u Sremu u 18. veku. Unutrašnjost crkve krasi bogato izrezbareni ikonostas, sa ikonama koje je 1762. godine naslikao Dimitrije Bačević, jedan od najpoznatijih srpskih slikara iz druge polovine 18. veka. Crkva ima jednu od najbogatijih riznica starih kultnih predmeta, kao i zbirku ikona iz 18. i 19. veka. U crkvi se čuvaju mošti sv. apostola Andrije Prvozvanog.

Crkva je više puta obnavljana. U požaru je 1867. godine izgoreo zvonik koji je ubrzo 1870. obnovljen.

U porti crkve je dugo godina postojala škola u kojoj je službovao kao učitelj Joakim Vujić između 1807 i 1809. godine o čemu na crkvenom domu postoji spomen ploča.

S obzirom na to da nepostoji pisano svedočanstvo, nije nam poznato koliki je udeo Bačevićevog pomoćnika Vasilija Ostojića u oslikavanju Nikolajevske crkve. Neosporno je da je Dimitrije Bačević naslikao preko 80 ikona na kojima uočavamo odlike njegovog stila: zlatna pozadina, bogat biljni ornament, plastičnost figura, neusiljen pokret, blagi svetiteljski likovi, mrkozelene boje lica sa naglašenim akcentima ružičastog i okera.

Ikonostas ove crkve, jedan je od najranije sačuvanih primera baroknih ikonostasa koji će dominirati našim crkvama u toku celog baroknog perioda. Smatra se najznamenitijim i najlepšim baroknim ikonostasom srpske umetnosti 18. veka i poseduje sve karakteristike tog prelaznog razdoblja od tradicionalnog srpsko- vizantijskog stila ka baroknoj umetnosti. Njegovu izradu je poručila Zemunska crkvena opština nakon podizanja hrama, Raskošni barokni ikonostas iz 1761. godine, delo je istaknutog rezbara Aksentija Markovića.

Izrada ikona za ikonostas je bila poverena Dimitriju Bačeviću uz asistenciju Dimitrija Popovića, kao i izrada ikona za propovedaonicu, tronove i pevnice. Novija arhivska istraživanja nam otkrivaju još jedno ime uglednog srpskog slikara ovog perioda, Vasilija Ostojića, za koga se smatra da je bio Bačevićev pomoćnik.

Ikone u najnižoj zoni ikonostasa je 1847. potpuno preslikao zemunski akademski slikar Živko Petrović. Smatra se da su tu predstavljene teme koje su bile zastupljene i na originalnim Bačevićevim ikonama. Tu nalazimo Hristove parabole „o trnu i brvnu“ , „o sejaču“, „o ubogom Lazaru“ i „o mitaru i fariseju“ kao simvole milosrđa, ljubavi ili moralnih vrlina.

Početkom 30-tih godina XX veka umesto starih prozora s rešetkama od kovanog gvožđa ugrađeni su vitraži s likovima svetaca prema predlošcima slikara Milenka Đurića u poznatoj somborskoj radionici porodice Stanišić.

1. Branko Najhold, Zemunske crkve, TRAG, Zemun, 1993.,
2. Gojko Desnica, Zemun i prvi ustanak (1804-1813), Književni klub "Zemun", Zemun, 1975.,

• 
  Nikolajevska crkva u Zemunu
• 
  Ulaz u Nikolajevsku crkvu u Zemunu
• 
  Nikolajevska crkva sa crkvenim domom

• Dimitrije Bačević
• Joakim Vujić
• Crkva Svete Trojice (Zemun)
• Bogorodičina crkva (Zemun)
• Hariševa kapela

• J.Lazić Crkva Svetog Oca Nikolaja u Zemunu Arhivirano 2012-05-25 na Wayback Machine-u
• SVETONIKOLAJEVSKA CRKVA Arhivirano 2013-04-03 na Wayback Machine-u
• Zvanični sajt Opštine Zemun: Religija i verske zajednice Arhivirano 2013-04-03 na Wayback Machine-u
• Kontakt sa hramovima Arhivirano 2012-01-26 na Wayback Machine-u
• NIKOLAJEVSKA CRKVA U ZEMUNU

Nikolajevska crkva u Zemunu na Wikimedijinoj ostavi