Vukašin Marčetić

Vukašin Marčetić je bio oficir bivše Jugoslovenske vojske, a tokom drugog svetskog rata vođa četnika sa Manjače pod komandom nemačkog Vermahta.

Bio je komandant četničkog puka "Manjača". Kao i ostale vođe bosanskih četnika, imao je potpisan ugovor o saradnji sa NDH.

Učestvovao je mnogim osovinskim operacijama protiv partizana u NDH, uključujući bitku na Kozari.

Vukašin Marčetić je aktiviran kao rezervni pešadijski oficir 1939. godine.^[1]

Glavni članci: Ustanak u NDH i Četnički pučevi u Bosni

Nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije 1941. godine, Marčetić je zarobljen od strane italijanskih snaga, ali je ubrzo oslobođen i vraćen u Bosnu, gdje je preuzeo ulogu u organizaciji četničkog pokreta.^[2] Njegovo iskustvo kao oficira omogućilo mu je da se brzo istakne kao vođa među lokalnim četnicima i postane jedan od vođa u ustanku protiv NDH.

Na početku ustanka, četnici pod njegovim komandom formalno su sarađivali sa partizanima u borbi protiv ustaša i Nijemaca. Međutim, prateći opštu četničku liniju u Bosni, Marčetić i njegovi saborci sve više su se okretali saradnji sa okupatorom.^[2] Nakon nekoliko meseci ustanka, zajedno sa ostalim vođama bosanskih četnika, u proleće 1942. godine je potpisao pakt sa NDH i stupio pod komandu Vermahta.^[3]

Sporazum između Vukašina Marčetića, komandanta četničkog odreda »Manjača«, sa predstavnicima NDH potpisan je u Banja Luci 15. maja 1942.^[4][5] Po njegovom objašnjenju četničkim saborcima, do sporazuma sa Nemcima i ustašama o zajedničkoj borbi protiv partizana je došlo iz potrebe "da se zaštiti narod" a takođe i da bi se dobila municija protiv partizana.^[6]

Glavni članak: Bitka na Kozari

Prva obaveza u novom savezništvu bilo je učešće u nemačkog ofanzivi na Kozaru, koja je ubrzo nakon toga usledila. Neposredno prije početka operacije, održana je konferencija četničkih odreda s područja Vrbasa na kojoj je raspravljano o saradnji četnika s vlastima NDH, kao i o učešću četnika u predstojećoj operaciji.^[3] Vukašin Marčetić je tada zaključio da predstojeću ofanzivu ne treba shvatiti "kao borbu protiv ustaša", već treba raditi da se zavedeni partizani privuku u njihove redove:

Borbu sa Kozarom i Grmečom, gde su sada grupisani komunisti, ne treba shvatiti kao borbu protiv ustaša. Njih treba da radimo da one ljude koji su zavedeni privučemo u svoje redove.^[3]

– Vukašin Marčetić

Nakon jednomesečnih borbi protiv srpskih ustanika na Kozari, dobio je zvaničnu pohvalu od Fridriha Štala, glavnokomandujućeg nemačke operacije. U zaključnom izvještaju Borbene grupe »Zapadna Bosna«, upućenom generalu Paulu Baderu 5. jula 1942. godine, pohvaljeno je lojalno držanje vojvode Vukašina Marčetića, komandanta četničkog puka »Manjača«:

Predmet: Situacija kod Borbene grupe »Zapadna Bosna«.

2.) Neprijatelj van rejona Kozara — Prosara

U ovom času, zbog sadašnjeg držanja četnika, ne postoji mogućnost ugrožavanja iz rejona istočno od Vrbasa. Trenutno se ne očekuje ni ugrožavanje južno od Banjaluke i zapadno od Sane zahvaljujući lojalnom držanju četnika Marčetića i dobrom držanju hrvatskog garnizona Sanski Most.^[7]

– Vanredni izveštaj Borbene grupe Zapadna Bosna komandujućem generalu i komandantu u Srbiji za period od 5. juna do 4. jula 1942.

Pošto su se pokazali pouzdanim u prvoj zajedničkoj operaciji, učešće četnika u nemačkim operacijama protiv ustanka u NDH je nakon toga nastavljeno.^[8] Jedan od dokumenata iz avgusta 1942. pokazuje da je Marčetić dobio naređenje da stupi u kontakt s njemačkom komandom u Banjoj Luci kako bi organizovao zajedničku akciju protiv partizana koji su napredovali prema Manjači.^[2]

Od saradnje sa Nemcima i NDH, četnički komandanti su imali znatnu materijalnu korist. Tako su Marčetić i drugi na svojim teritorijama, na zahtev Nemaca i vlasti NDH, vršili otkup zobi i druge stočne hrane, a Marčetić je vlastima NDH obezbedio i radnu snagu za postavljanje telefonsko-telegrafske linije Banjaluka — Sitnica — Ključ.^[9] Početkom 1943. godine, zapadnu Bosnu je posetio izaslanik štaba Draže Mihailovića major Slavoljub Vranješević. On je o Marčetiću dao sledeću ocenu:

Komandant ovoga puka je aktivni poručnik Vukašin Marčetić, star 33 godine, labav, popustljiv, detinjast i neozbiljan, veoma ambiciozan, veoma plašljiv, sa jedinicom ne učestvuje u borbi, kao komandir sokolovačke čete, zbog nerada sa svojim ljudstvom, sva ova četa je sem jednog četnika, otišla u partizane, ženskaroš, sklon piću, veoma arogantan prema svakome, a naročito prema Hrvatima i Nemcima. Voli da sam sebe hvali, a naročito trpi samo one koji ga hvale. I on, kao i Drenović, želi da bude neka veličina i da se pomoću Nemaca i Hrvata dočepa nekog zavidnog položaja. Sa potčinjenima vodi stalnu borbu oko položaja, usled čega je došlo do cepanja ovoga puka u tri odreda. Blagodareći komandantima bataljona naredniku vodniku Jovanu Mišiću i redovu Milutinu Azariću, u odnosu na neprijatelja—partizane, istupaju zajednički kao jedna jedinica pod komandom narednika vodnika Jovana Mišića, u borbi. Ovaj puk do sada u borbi protiv partizana, pokazao je sjajne uspehe.^[1]

Marčetić je 3. juna 1943. izabran za načelnika Štaba Bosanskokrajiškog četničkog korpusa.^[1] Pored te dužnosti bio je i predsednik prekog vojnog suda u istom korpusu.^[1]

• Suradnja četnika sa Nezavisnom Državom Hrvatskom