Can Atalay

Can Atalay
Türkiye Büyük Millet Meclisi
28. Dönem Milletvekili
Seçim bölgesi 2023 – Hatay
Kişisel bilgiler
Doğum 24 Mart 1976 (48 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Partisi Türkiye İşçi Partisi
Bitirdiği okul Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği Avukat, siyasetçi

Şerafettin Can Atalay (d. 24 Mart 1976, İstanbul), Türk avukat, aktivist, siyasetçi.

Soma Faciası, Ermenek maden kazası, Adana öğrenci yurdu yangını, Çorlu tren kazası gibi Türkiye'deki birçok toplumsal dava ile gazeteci ve yazarların düşünce özgürlüğü davalarında avukatlık yaptı. Gezi Parkı'na AVM yapılması girişimine karşı kurulan Taksim Dayanışmasının avukatlığını yürüttü. Gezi Parkı davasında yargılandı, 2022'de 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 2023 genel seçimlerinde Türkiye İşçi Partisinden Hatay milletvekili seçildi.

Atalay, milletvekili seçilmesinden sonra tahliye edilmedi. Tutukluluğu nedeniyle Mecliste bulunamadı; milletvekili yemini edemedi ve milletvekilliği haklarından yararlanamadı. Atalay'ın tutukluluğu hakkında Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından iki kez hak ihlâli kararı verildi ancak Yargıtay 3. Ceza Dairesi, AYM kararına uyulmamasını kararlaştırdı. Bu karar, Türkiye'de bir anayasa krizini başlattı. Atalay'ın milletvekilliği, 30 Ocak 2024'te Yargıtay kararının meclis genel kurulunda okutulmasıyla düşürüldü. Anayasa Mahkemesi, 22 Şubat 2024 tarihli, 1 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanan gerekçeli kararında, bu kararın yok hükmünde (de facto) olduğuna karar verdi. Atalay, hâlen Silivri Cezaevi'nde tutukludur.

Yaşamı

Ailesi, gençliği ve eğitimi

1976'da İstanbul'da doğdu. Bankacı bir anne ile muhasebeci bir babanın tek çocuğudur.[1] Türkiye İşçi Partisi (TİP) Amasya İl Başkanıyken 1971'de siyasi bir suikastle öldürülen Şerafettin Atalay'ın yeğenidir. "Şerafettin" olan ilk ismini amcasından aldı.[1] Çocukluğu ve gençliği Kadıköy'de geçti. Anne babasının çevresi dolayısıyla Aziz Nesin, Yaşar Kemal, Can Yücel gibi edebiyatçılarla küçük yaşta sohbet etme fırsatı buldu.[1]

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde yükseköğrenim gördü. Mezun olduktan sonra bir süre NTV'nin hukuk departmanında çalıştı.

Mesleki kariyeri

Atalay, Fetullahçılar'ın kamu kurumlarında gizlice örgütlenmesiyle ilgili araştırmaları nedeniyle yargılanan gazeteci Ahmet Şık'ın avukatlığını yaptı. Şık'ın "İmamın Ordusu" kitabının özgürleşmesi, "Dokunan Yanar" adıyla okunması eylemlerinde yer aldı.[2]

İstanbul merkezli Sosyal Haklar Derneği'nin yönetim kurulunda yer aldı. 2014'te 301 madencinin ölümüyle sonuçlanan Soma Faciası'ndan sonra Soma davasının[3] ve ardından Ermenek maden kazasının avukatlığını;[4] 2016 yılında 11 çocuğun öldüğü 24 çocuğun yaralandığı Adana öğrenci yurdu yangınında mağdur ailelerin avukatlığını,[5] 8 Temmuz 2018 tarihinde meydana gelen Çorlu tren kazasıyla ilgili davada hayatını yitirenlerin yakınlarının avukatlığını; 2020'de yedi işçinin ölümü, 127 işçinin yaralanmasına neden olan Hendek havai fişek fabrikası patlamasında işçi ailelerinin avukatlığını[6] üstlendi. Mimarlar Odası'nın avukatı olarak İstanbul'da Validebağ Korusu'ndaki yapılaşma ile mücadele eden Validebağ gönüllülerini savundu.[4] İstanbul'da Emek Sineması'nın yıkılmasına karşı düzenlenen kampanyanın örgütleyicileri arasında yer aldı,[7] Danıştay'da Gezi Parkı planlarını iptal ettirdi.

Gezi Parkı'nda ağaçların kesilmesine karşı kurulan Taksim Dayanışması'nın avukatlığını yürüttü. Gezi Davası'nda sanık olarak davaya dahil edilip gözaltına alındı; yargılandığı iki davadan beraat etti.[8] "Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüs" suçlamasıyla yargılandığı davanın 25 Nisan 2022'de Silivri, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen duruşmasında 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Yargıtay tarafından cezası 28 Eylül 2023 tarihinde onandı.[9]

Siyasi kariyeri

Milletvekilliği ve yargı krizi

İstanbul'un Silivri ilçesindeki Marmara Cezaevi'nde tutuklu bulunan Atalay, 2023 Türkiye genel seçimlerine Türkiye İşçi Partisi'nden (TİP) Hatay milletvekili adayı olarak katıldı ve seçildi.[10] Milletvekili seçilmesinin ardından tahliye edilmesine yönelik başvurusu 13 Temmuz 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından oy birliğiyle,[11] bu karara yapılan itiraz 17 Temmuz 2023 tarihinde Yargıtay 4. Ceza Dairesi tarafından oy çokluğuyla reddedildi. Bunun üzerine Atalay; adil yargılanma, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle 20 Temmuz 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesine başvurdu.[12]

25 Ekim 2023 tarihinde AYM, Can Atalay'ın "seçilme ve siyasi faaliyette bulunma" ve "kişi hürriyeti ve güvenliği" haklarının ihlal edildiğine karar verdi.[13] Karar, beşe karşı dokuz oyla alındı.[14] Anayasa Mahkemesi’nin ihlal kararının gerekçesi, 27 Ekim 2023'te Resmî Gazete’de yayınlandı.

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM'nin ihlal kararını ihlal kararının, Yargıtay'ın verdiği tahliye talebinin reddi kararına ilişkin olduğu gerekçesi ile dosyayı Yargıtay 3. Ceza Dairesi'ne iletti. 8 Kasım 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi Can Atalay’ın mahkumiyet kararını onayan bir önceki kararın doğru olduğunu belirterek, AYM'nin ihlal kararına uymayı reddetti. Ayrıca AYM'nin kesinleşmiş bir hükümden dolayı incelem e yaparak yetkisini aştığı ve Anayasayı ihlal ettiği gerekçesiyle Can Atalay hakkında ihlal kararı veren AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmasına karar verdi.[15][16]

Can Atalay'ın avukatları, Atalay hakkında AYM'nin verdiği hak ihlali kararına uyulmadığı gerekçesi ile ikinci kez AYM'ye başvurdu. AYM Genel Kurulu Can Atalay hakkında yapılan ikinci başvuruyu 21 Aralık 2023'te inceledi. AYM, anayasanın 67. maddesinde güvence altına alınan "seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” ile 19. maddesinde güvence altına alınan “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı”nın ihlal edildiğine bu kez 3'e karşı 11 oyla karar verdi. Anayasanın 148. maddesinde güvence altına alınan "bireysel başvuru hakkı”nın ihlâl edildiğine ise oy birliğiyle karar verdi.[14]

Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesi sonrasında meclis genel kurulu, 30 Ocak 2024

AYM ayrıca hak ihlallerinin ortadan kaldırılması, yeniden yargılanmasına başlanması, infazın durdurulması, tahliyesinin sağlanması ve yeniden yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi için kararın İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine oy birliğiyle karar verdi ve Can Atalay'a 100 bin lira tazminat ödenmesine de hükmetti. İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti ise AYM'nin Can Atalay hakkındaki kararını uygulamayarak, dosyayı bir kez daha Yargıtay'a gönderdi.[14]

3 Ocak 2024 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesinin Can Atalay hakkındaki hak ihlali kararını görüştü. Daire, "AYM'nin hak ihlali kararının hukuki değeri yok" diyerek, AYM'nin ihlal kararına uyulmamasını kararlaştırdı.[17] Yargıtay kararı, Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi için TBMM’ye gönderildi.

Milletvekilliği konusu

30 Ocak 2024 tarihinde Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesine yönelik Yargıtay kararı TBMM Genel Kurulunda meclis başkanvekili Bekir Bozdağ tarafından okundu ve Atalay'ın vekilliği bu Yargıtay kararına istinaden düşürüldü.[14][18] Birçok siyasi parti genel başkanı, milletvekilli ve muhalefet partilerinin üst düzey yöneticisi, belediye başkanı, toplumsal örgüt ve binlerce seçmen, Anayasa Mahkemesinin verdiği hak ihlâli kararına rağmen verilen vekilliğin düşürülmesi kararının yok hükmünde olduğunu ifade etti.[19][20][21]

AYM, Atalay'ın vekilliğinin düşürülmesine ilişkin Atalay'ın avukatları ile TİP, CHP ve DEM Parti'nin yaptığı itirazları değerlendirdi ve 4’e karşı 10 oyla, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin Atalay’la ilgili hak ihlali kararını uygulamamasının hukuki değerden yoksun olduğuna; Yargıtay kararının TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla, Atalay’ın milletvekilliğinin düşmüş sayılamayacağına hükmetti.[22] Bu karar, 1 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlandı. Mahkeme ayrıca TBMM'ye gönderilen Yargıtay kararının kesinleşmiş bir karar olmadığını, asli kararın Anayasa Mahkemesi kararı olduğunu ve Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmasının anayasal bir zorunluluk olduğunu vurguladı. Ayrıca kararda Anayasa Mahkemesinin yol gösterici ve tavsiye niteliğinde karar vermediği, bütün yargı organlarını ve kamu kurumlarını bağlayıcı karar verdiğini ve karar hakkında hiçbir yargı organının veya kamu kurumunun takdir hakkı bulunmadığı belirtilmiştir.[22]

CHP, TBMM Başkanlığı'na Anayasa Mahkemesi'nin Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşmesinin yok hükmünde kararına ilişkin genel görüşme yapılması için yeterli imza toplayarak teklif sundu. Genel Kurul, bu konuyu görüşmek üzere 16 Ağustos 2024 günü Meclis Başkanvekili Bekir Bozdağ'ın başkanlığında olağanüstü toplandı.[23] Görüşmede milletvekilleri arasında yumruklaşma yaşandı.[23] Anayasa Mahkemesi kararı hakkında genel görüşmeye gidilmesi AK Parti grubunun oylarıyla reddedildi. MHP Grubu ise olağanüstü genel kurul toplantısına katılmadı. Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş, AYM'nin Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesinin 'yok hükmünde' olduğuna ilişkin gerekçeli kararının TBMM'de okutulmasına izin vermedi.[24] Ak Parti'li meclis başkanı Numan Kurtulmuş, CHP'nin 3 Eylül 2024 tarihli Can Atalay gündemiyle ikinci kez toplanma başvurusunu, 8 Eylül 2024 tarihinde reddetmiştir.[25]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c Armutçu, Emel (1 Haziran 2022). "Can Atalay: Zor zamanların kahramanı". Kısa Dalga. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  2. ^ ""İmamın Ordusu"nu hep bir ağızdan okudular". CNN Türk. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  3. ^ "Soma davasında karar belli oldu, Avukat Can Atalay Cumhuriyet TV'ye anlattı". Cumhuriyet. 12 Nisan 2022. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  4. ^ a b "Validebağ inadına karşı protestoda avukat Can Atalay da gözaltına alındı - Diken". www.diken.com.tr. 23 Ekim 2014. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  5. ^ Kösedağı, Burak Tatari & Gökçe Çiçek (4 Mart 2018). "Can Atalay: "Aladağ dosyası tüm araçlarla giderek bir basit yangın dosyası haline getirilmeye çalışılıyor"". Medyascope. 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  6. ^ "Hendek'te patlayan havai fişek fabrikası... Avukat Can Atalay: İşveren, ölecek işçi sayısının hesabını yapıyordu". Independent Türkçe. 19 Mart 2021. 19 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  7. ^ "PORTRE I Can Atalay: Mağdurların, doğanın avukatı". Gercekgundem.com. 25 Nisan 2022. 26 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  8. ^ Ekinci, Tarık Ziya (10 Mayıs 2022). "Gezi davasında Avukat Can Atalay neden tutuklandı?". T24. 9 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. 
  9. ^ "Yargıtay'dan 'Can Atalay' kararı". DHA. Hürriyet Gazetesi. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  10. ^ "Avukat Can Atalay, TİP'ten milletvekili adayı oldu". KısaDalga.net. 9 Nisan 2023. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023. 
  11. ^ "Can Atalay'ın tahliye talebi Yargıtay 3'üncü Ceza Dairesi tarafından reddedildi". Hürriyet. 13 Temmuz 2023. 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023. 
  12. ^ "Can Atalay, Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu". 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023. 
  13. ^ "Anayasa Mahkemesi'nden Can Atalay için 'hak ihlali' kararı!". birgun.net. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023. 
  14. ^ a b c d Sayın, Ayşe (30 Ocak 2024). "Can Atalay: Yargıtay kararı okundu, TİP Hatay Milletvekili'nin vekilliği düşürüldü". BBC News Türkçe. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024. 
  15. ^ "Yargıtay, Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulundu". BBC Türkçe. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023. 
  16. ^ "Yargıtay'dan Can Atalay'a tahliye yok, AYM üyelerine suç duyurusu var". Gazete Duvar. 8 Kasım 2023. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023. 
  17. ^ "Can Atalay: Yargıtay, AYM'nin TİP Hatay Milletvekili ile ilgili hak ihlali kararına 'Hukuki değeri yok' diyerek yine uymadı". BBC News Türkçe. 3 Ocak 2024. 20 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024. 
  18. ^ "Demokrasinin kara günü: Anayasa'ya rağmen Can Atalay'ın vekilliği düşürüldü!". BirGün. 30 Ocak 2024. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024. 
  19. ^ "AYM'den Can Atalay Kararı: Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesi yok hükmünde!". TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi. 21 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024. 
  20. ^ "Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesine meslektaşlarından tepki: "Yargıtay tarafından gerçekleştirilen bu darbeye sonuna kadar karşıyız"". sendika.org. 21 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024. 
  21. ^ "Muhalefet partilerinden Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesine tepki". www.ntv.com.tr. 1 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024. 
  22. ^ a b "Can Atalay: AYM'ye göre milletvekilliğinin düşmesi 'yok hükmünde'". BBC News Türkçe. 31 Temmuz 2024. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024. 
  23. ^ a b "TBMM'de Can Atalay toplantısı: Yumruk yumruğa kavga". Gazete Oksijen. 16 Ağustos 2024. 16 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024. 
  24. ^ "AYM'nin Can Atalay kararı Meclis'te okutulmadı". Sözcü. 16 Ağustos 2024. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2024. 
  25. ^ [1] 9 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.=https://www.odatv.com/siyaset/ali-mahir-basarir-acikladi-olaganustu-cagriyi-numan-kurtulmus-reddetti-120062477

Dış bağlantılar

  • Instagram'da Can Atalay
  • X'te Can Atalay
  • Can Atalay'ın savunması: Gezi, Bu Memleketin Eşitlik, Özgürlük ve Adalet Umududur