Standardizasyon

Standardizasyon, belirli bir faaliyetle ilişkin ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir.

Tarihçesi

Sümer ve Mısırlılarda, standardize edilmiş şehir planlaması, su ve kanalizasyon tesisleri, ev inşaatı ile ağırlık ve diğer ölçülerin belirlendiği, Babil kenti yakınlarında da 1,2,4,8 vb. oranlarda artan ağırlık ölçüleri ile ondalık sisteme bölünmüş ölçü aletleri olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra Mezopotamyalıların, bugün de kullanılan kalıplarla seri olarak döktükleri kerpiçler, Sümerlerin çivi yazıları ve bunların yazıldığı plakalar, Babil'de M.Ö. 4000 yıllarında üretilen malların standart olması ve bunların üzerine konulan etiketler, Mısır Piramitleri, M.Ö. 2000 yıllarında Hindistan'da kullanılan tuğlalar, M.Ö. 9. yüzyılda İsrail'de yapılmış çanak ve çömlekler, bunlar ve bu gibi ilginç örnekler standartlaştırma faaliyetlerinin çok eski yıllardan beri bilinçli bir şekilde uygulandığına işaret etmektedir. İlk ölçü aletinin Mısır'da, eski adıyla Bega sistemiyle bulunan silindir bir taşın kullanıldığı, M.Ö. 2400-2350 yıllarında Babil Kralı Dunginin ağırlık ölçülerinin standartlarını tespit ettirerek asılların saklayıp kalibrasyon çalışmalarına başladığı, Atina'da alışverişlerde kendi ölçüm birimlerinin yanı sıra Pers ve Finike ölçülerinin de kullanıldığı görülmektedir.

Çağdaş standardizasyon hareketi Endüstri Devrimi'nden sonra olmuştur. İşletme düzeyinde ilk standartlaştırma örneğini, 1793 yılında Amerikan ordusunun 10.000 adet tüfek siparişi alan Eli Whitney ayrı ayrı bölümlerde üretilen tüfek parçalarını hızla birleştirmek suretiyle gerçekleştirmiştir.

Standart çeşitleri

Yapı Karakterlerine Göre Standartlar

Madde standartları

Bu standart ürünün üretilmesinde kullanılan fakat henüz üretim sürecine girmemiş hammaddelere ilişkin standartları ifade eder.

Ürün standartları

Üretilmiş ürüne ait standartlardır. Ürünün standart olması, ilgili spesifikasyonları karşılaması ile ölçülür.

Mahsul standartları

Genellikle tarım ürünleri için kullanılan standartlardır...

Yöntem (metot) standartları

Bir mal veya hizmetin üretilme veya ortaya konma biçimi, herhangi bir işlemin veya denetimin yapılış koşullarını belirleyen standartlardır.

Hizmet standartları

Hizmetin sunulma biçimi, yeri zamanı ve karşılıklı iletişim ve etkileşimi de dikkate alır tarzda, hizmet kalitesinin müşteri tatmini sağlayacak şekilde belirlenmesi ile ilgili olarak düzenlenen standartlardır.

Uygulama Şekillerine Göre Standartlar

İsteğe Bağlı Standartlar

Standardizasyon konusunda görevli kuruluşlar tarafından hazırlanıp yürürlüğe konulan, ancak uygulanmasına ilişkin hiçbir yasal zorunluluk olmayan standartlardır. Ulusal Standartlar Enstitüleri tarafından düzenlenirler.

Zorunlu Standartlar

İlgili kuruluşlar tarafından hazırlandıktan sonra, resmi yetkililerce zorunlu olarak uygulamaya konulan standartlardır.

Uygulama Alanlarına Göre Standartlar

1. İşletme

işyerinin belirli ihtiyaçlarını karşılamak için düzenledikleri özel standartlardır.

1. Endüstriyel

Aynı malı üreten sanayi kuruluşlarının mamülleri için hazırladıkları standarlardır

1. Milli

milli standart kuruluşlarının milli sınırlar içinde uygulanmak üzere yapılan sıtandartlardır.

1. Bölgesel
2. uluslararası(ISO, IEC vb.)

^[1]

Standardizasyon, Kalite ve Kalite Kontrol

Toplam Kalite Yönetimi 'nde sürekli iyileştirmenin temel unsurlarından birisi de PUKÖ veya Deming döngüsüdür. Bu döngü yapılan iyileştirmenin standart hale getirilmesi ve sürekli gözden geçirmelerle yapılacak iyileştirmelerin tekrar standartlara dönüştürülmesini vurgulamaktadır. Dolayısıyla kalite yolculuğu boyunca gerçekleştirilen bu standartlar, mükemmele ulaşmada önemli birer araç olarak göze çarpmaktadırlar.^[2]

Uluslararası Standartlar

TS-ISO 9000 Kalite Güvence Sistemleri

ISO 9000 Kalite Standartları Serisi, 1987 yılında ISO tarafından geliştirilmiştir. Türkiye'nin de içerisinde bulunduğu 51 ülkede, doğrudan doğruya herhangi bir değişikliğe uğramadan tercüme edilen bu standartlar ile ürünler değil, bizzat ürünlerin üretildiği kalite sistemi, diğer bir ifade ile kalite sistemini kuran firmalar belgelendirilmektedir. En güncel hali ISO 9001:2015'tir.^[3]

EN 45000 Akreditasyon Standartları

Bir test kuruluşunun düzenlediği belgelere güvenilebilmesi için, bu kuruluşların belirlenen uluslararası kriterlere göre çalışıyor olduğunun belgelenmesi gerekir. Dünyadaki uygulamalara paralel olarak Avrupa Birliği'nde de bu kriterler EN 45000 standartlar serisinde açıklanmıştır.

CE İşareti

Her AB üyesi ülkede uygulanmakta olan teknik düzenlemelerin birbirinden farklı oluşu, bir üye ülkenin kurallarına göre üretilmiş bir ürünün başka bir ülkede piyasaya arzını zorlaştırmaktaydı. Bu engelleri ortadan kaldırmak üzere kabul edilen yeni yaklaşıma göre, birbirine benzeyen ürünler bir grupta toplanarak bu ürünlerin sahip olması gereken asgari güvenlik koşulları belirlenmektedir. Bu asgari güvenlik koşullarının kriterleri, ürünün insan ve hayvan sağlık ve güvenliğine ve çevreye zarar vermemesi ve tüketicinin korunmasıdır. Yeni yaklaşım gereğince, üründe tek bir Birlik işaretinin yer alması sağlanmıştır. Bu işaret CE işareti dir. CE işareti Fransızca Avrupa normlarına uygunluk anlamına gelen Conformite Europenne sözcüklerinin baş harflerinden oluşur. Tüketiciye bir kalite güvencesi sağlamaz, ürünlerin bir ülkeden diğerine dolaşımları sırasında pasaport işlemi gösmektedir.^[4]

Kaynakça