Język kalamang

Nie mylić z: język uruangnirin (karas darat).
Kalamang-mang
Obszar

Papua Zachodnia (Indonezja)

Liczba mówiących

190 (2019)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 4 poważnie zagrożony↗
Ethnologue 8a umierający↗
Kody języka
ISO 639-3 kgv
IETF kgv
Glottolog kara1499
Ethnologue kgv
BPS 0992 0
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język kalamang, także: karas[1][2][3], karas laut[3][4], karkaraf[4] – język papuaski używany w indonezyjskiej prowincji Papua Zachodnia, przez mieszkańców wyspy Kalamang (największa z wysp Karas).

Według danych z 2019 r. posługiwało się nim wtedy 190 osób, przy czym nie wszyscy użytkownicy władali nim biegle[5]. Społeczność ta zamieszkuje dwie wsie – Mas (Maas) i Antalisa[1][2][6]. Rodzime nazwy miejscowości to odpowiednio Sewa i Tamisen[7]. Nie odnotowano różnic dialektalnych[8].

Z danych publikacji Encyclopedia of the World’s Endangered Languages i Ethnologue (wyd. 22) wynika, że jest zagrożony wymarciem, do czego przyczynia się napór języków iha i indonezyjskiego[1][9]. Według doniesień z 2022 r. (E. Visser) język iha wcale nie jest znany społeczności, lecz istotnie doszło do redukcji przekazu międzypokoleniowego i znaczenia kalamang. W powszechnym użyciu jest malajski papuaski (lingua franca), a w mniejszym zakresie język indonezyjski. Najlepszą znajomość kalamang mają osoby urodzone przed 1980 r., a ludność urodzona po 1990 włada nim w ograniczonym zakresie, przede wszystkim biernie. Potomkowie małżeństw mieszanych przeważnie znają tylko pewien zasób słownictwa i utartych wyrażeń[10]. Według indonezyjskiej publikacji Peta Bahasa na terytorium języka kalamang używane są także inne języki (m.in. kokas, kei i ternate)[6]. E. Visser wskazuje, że we wsi Mas są obecni użytkownicy języków geser-gorom, muna i jawajskiego, a wiele osób rozumie sąsiedni język uruangnirin[11].

Sama społeczność preferuje terminy Kalamang lempuang (jako określenie wyspy) i Kalamang-mang (jako określenie języka). Obie nazwy są skracane do postaci Kalamang[3]. Nazwa Karas była spotykana w literaturze lingwistycznej, ale jest niejednoznaczna; określa bowiem grupę trzech wysp, gdzie używany jest również niespokrewniony język uruangnirin (faur, tubiruasa)[2][3]. Kalamang bywa też określany jako „karas laut”, w celu odróżnienia go od tego drugiego języka („karas darat”)[3][4]. Karas Laut to alternatywna nazwa wyspy Kalamang, sporadycznie używana w języku indonezyjskim (dwie mniejsze są nazywane Karas Darat)[7].

Lokalny malajski papuaski (bliski odmianie ambońskiej) to dominujący środek komunikacji w sferach życia codziennego (na poziomie regionalnym). Standardowy indonezyjski jest natomiast wykorzystywany w edukacji, środkach masowego przekazu i administracji[12]. W słownictwie kalamang występują zapożyczenia z malajskiego/indonezyjskiego i innych (bliżej niesprecyzowanych) źródeł austronezyjskich. Malajski stanowi istotne źródło najnowszych pożyczek leksykalnych[13].

Kalamang jest spokrewniony z językami mbahaam i iha, w ramach grupy języków zachodniego Bomberai (West Bomberai)[14]. Według propozycji z 2022 r. (T. Usher, A. Schapper) kalamang oraz mbahaam i iha tworzą jedną rodzinę językową wraz z wysuniętymi na zachód językami timor-alor-pantar (Greater West Bomberai)[15].

E. Visser opracowała opis gramatyki kalamang (2020, 2022)[16][17], słownik (2020)[18], a także zbiór tekstów w tym języku (2021)[19]. Powstała także książka z ilustracjami dla dzieci (wykorzystująca kalamang i malajski papuaski)[20]. Kalamang nie wykształcił tradycji literackiej, ale bywa sporadycznie zapisywany alfabetem łacińskim przy użyciu zasad ortografii indonezyjskiej (np. w mediach społecznościowych bądź na prośbę osób z zewnątrz)[8]. Brak ustandaryzowanych reguł pisowni[21]. Społeczność ma neutralny stosunek do swojego języka[11].

Ludność wyspy wyznaje przede wszystkim islam, który przyjęto prawdopodobnie pod wpływem Sułtanatu Tidore. Zajmują się głównie rybołówstwem i produkcją gałki muszkatołowej[22].

Przypisy

  1. ↑ a b c David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Karas, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11]  (ang.).
  2. ↑ a b c Timothy Usher, Eline Visser: Kalamang. NewGuineaWorld. [dostęp 2022-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-27)]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e Visser 2022 ↓, s. 1.
  4. ↑ a b c Sejarah Singkat. Pemerintah Kabupaten Fakfak. [dostęp 2021-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-05)]. (indonez.).
  5. ↑ Visser 2022 ↓, s. 13–14.
  6. ↑ a b Bahasa Kalamang. [w:] Peta Bahasa [on-line]. Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan. [dostęp 2022-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-27)]. (indonez.).
  7. ↑ a b Visser 2022 ↓, s. 2.
  8. ↑ a b Visser 2022 ↓, s. 17.
  9. ↑ Wurm 2007 ↓, s. 501.
  10. ↑ Visser 2022 ↓, s. 13–17.
  11. ↑ a b Visser 2022 ↓, s. 16.
  12. ↑ Visser 2022 ↓, s. 34.
  13. ↑ Visser 2022 ↓, s. 279–280.
  14. ↑ David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), West Bomberai, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-04-19]  (ang.).
  15. ↑ Timothy Usher, Antoinette Schapper. The Greater West Bomberai Language Family. „Oceanic Linguistics”. 61 (1), s. 469–527, 2022. DOI: 10.1353/ol.2022.0004. ISSN 1527-9421. OCLC 9554546337. [dostęp 2024-07-27]. (ang.). 
  16. ↑ ElineE. Visser ElineE., A grammar of Kalamang: The Papuan language of the Karas Islands, Lund: Lund University, 2020, OCLC 1243009800 [dostęp 2024-07-29]  (ang.).
  17. ↑ Visser 2022 ↓.
  18. ↑ ElineE. Visser ElineE., Kalamang dictionary, „Dictionaria”, 13, 2020, s. 1–2737, DOI: 10.5281/zenodo.5526419 [dostęp 2024-07-27]  (ang. • indonez.).
  19. ↑ ElineE. Visser ElineE., Of mace and monkeys: Kalamang texts, „Texts in the Languages of the Pacific”, styczeń 2021 [dostęp 2021-08-19]  (ang.).
  20. ↑ Visser 2022 ↓, s. 24.
  21. ↑ Visser 2022 ↓, s. 32.
  22. ↑ Visser 2022 ↓, s. 10–11.

Bibliografia

  • Eline Visser: A grammar of Kalamang. Berlin: Language Science Press, 2022, seria: Comprehensive Grammar Library 4. DOI: 10.5281/zenodo.6499927. ISBN 978-3-96110-343-0. OCLC 1348376986. [dostęp 2022-08-27]. (ang.).
  • Stephen A. Wurm: Australasia and the Pacific. W: Christopher Moseley (red.): Encyclopedia of the World’s Endangered Languages. Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 425–577. DOI: 10.4324/9780203645659. ISBN 978-0-7007-1197-0. ISBN 978-0-2036-4565-9. OCLC 47983733. (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Eline Visser: Kalamang. [w:] LU Humanities Lab Archive [on-line]. Humanities Lab, Lund University. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).