Język muna

Muna
Obszar

Celebes Południowo-Wschodni (Indonezja)

Liczba mówiących

300 tys. (2007)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Organ regulujący Brak oficjalnych regulacji
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 mnb
IETF mnb
Glottolog muna1247
Ethnologue mnb
WALS mna
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język muna (moena), także wuna (woena)[1][2] – język austronezyjski używany w indonezyjskiej prowincji Celebes Południowo-Wschodni, zwłaszcza na wyspie Muna. Według danych z 2007 r. posługuje się nim 300 tys. osób[2].

Poza Muna obszar jego użytkowania obejmuje także archipelag Tiworo, wyspy Tobea Besar, Kadatua i Siompu oraz fragment zachodniego wybrzeża wyspy Buton[3]. Pewni jego użytkownicy zamieszkują również miasto Ambon na Molukach[2].

Sami użytkownicy określają swój język (oraz wyspę i grupę etniczną) jako „wuna”. Nazwa „muna”, przeważająca w literaturze, została nadana przez osoby z zewnątrz[4]. Samo słowo wuna znaczy tyle, co „kwiat”[4][5].

Dzieli się na dwa główne dialekty: północny (o charakterze prestiżowym) i południowy (duży kompleks dialektalny, rozpada się na wiele mniejszych odmian). Niewielki dialekt tiworo jest bliski północnemu[1]. Region charakteryzuje się złożoną sytuacją dialektalną, gdzie granice między językami nie zawsze są jasne, a dostępne informacje nt. poszczególnych odmian językowych bywają silnie ograniczone; w latach 80. XX w. zidentyfikowano szereg powiązanych genealogicznie odmian, które dają się klasyfikować jako odrębne języki[6]. Najbliżej spokrewniony język to pancana[7].

W latach 80. XX w. pozostawał w powszechnym użyciu, aczkolwiek przede wszystkim na terenach wiejskich. W mieście Raha już wtedy dominował język indonezyjski, zarówno wśród migrantów, jak i wśród osób z ludu Muna[8]. Doniesienia z 2011 r. sugerują, że w niektórych rodzinach (zwłaszcza na obszarze dialektu południowego) doszło do zaniku przekazu międzypokoleniowego, na korzyść wzrastającej roli języka narodowego[1].

Badania nad językiem muna prowadził René van den Berg (1985–1986)[9]. Ich owocem stało się opracowanie gramatyczne: A Grammar of the Muna language (1989)[10]. Opracowano także słowniki: Kamus Muna-Indonesia (1985)[11], Kamus Muna-Indonesia (2000)[12]. Słownik z 1985 r. był pierwszą tego typu publikacją poświęconą językowi muna[13]. Obszerniejszy słownik z 2000 r. zawiera dane z dialektu północnego, który funkcjonuje jako standard[9]. Wcześniejsze materiały nt. muna ograniczały się do krótkiej analizy fonologicznej (1914)[14] oraz pobieżnych prac w języku indonezyjskim (z lat 60. i 70. XX w.)[14][15].

Jest zapisywany alfabetem łacińskim[2], niemniej jego forma pisana spotykana jest rzadko[1]. W odróżnieniu od języka wolio nigdy nie służył jako język literacki[16].

Przypisy

  1. ↑ a b c d David Mead: Muna. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-22)]. (ang.).
  2. ↑ a b c d David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Muna, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06]  (ang.).
  3. ↑ van den Berg 1989 ↓, s. 6–7.
  4. ↑ a b van den Berg 1989 ↓, s. 1–2.
  5. ↑ Sande i in. 1986 ↓, s. 8.
  6. ↑ van den Berg 1991 ↓.
  7. ↑ van den Berg 1991 ↓, s. 43.
  8. ↑ van den Berg 1989 ↓, s. 9.
  9. ↑ a b van den Berg i Sidu 2000 ↓, s. i.
  10. ↑ van den Berg 1989 ↓.
  11. ↑ Mattalitti i in. 1985 ↓.
  12. ↑ van den Berg i Sidu 2000 ↓.
  13. ↑ Mattalitti i in. 1985 ↓, s. v.
  14. ↑ a b van den Berg 1989 ↓, s. 6.
  15. ↑ Sande i in. 1986 ↓, s. 2.
  16. ↑ van den Berg 1989 ↓, s. 8.

Bibliografia

  • René van den Berg: A Grammar of the Muna language. Dordrecht: Foris Publications, 1989, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 139. ISBN 90-6765-454-X. OCLC 21057982. [dostęp 2023-01-22]. (indonez.).
  • René van den Berg: Muna Dialects and Munic Languages: Towards a Reconstruction. W: Ray Harlow (red.): VICAL 2: Western Austronesian and contact languages: Papers from the Fifth International Conference on Austronesian Linguistics. Cz. 1–2. Auckland: Linguistic Society of New Zealand, 1991, s. 21–51. ISBN 0-908928-00-9. OCLC 59606647. (ang.).
  • René van den Berg, La Ode Sidu: Kamus Muna-Indonesia. Kupang: Artha Wacana Press, 2000, seria: Paradigma C-11. OCLC 896403539. [dostęp 2023-01-22]. (indonez.).
  • David Mead: Evidence for a Celebic supergroup. W: John Lynch: Issues in Austronesian historical phonology. Canberra: Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 2003, s. 115–141, seria: Pacific Linguistics 550. DOI: 10.15144/PL-550.115. (ang.).
  • M. Arief Mattalitti, Muhammad Sikki, J.S. Sande, Adnan Usmar, Padala: Kamus Muna-Indonesia. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1985. OCLC 15238345. [dostęp 2023-01-22]. (indonez.).
  • J.S. Sande, J.F. Pattiasina, Muhammad Sikki, M. Arief Mattalitti, Abd. Kadir Mulya: Morfosintaksis bahasa Muna. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1986. OCLC 15245479. [dostęp 2023-01-22]. (indonez.).

Linki zewnętrzne

  • Strona poświęcona językowi i kulturze Muna (indonez. • ang.)