Król Polski
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Król Polski (łac. rex Poloniae) – tytuł monarszy koronowanych władców Królestwa Polskiego, Korony Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej.
Historia
Pierwszym królem Polski był Bolesław I Chrobry, koronowany w 1025. Tytuł królewski był związany na stałe z osobą polskiego monarchy od koronacji Władysława I Łokietka (1320) do III rozbioru Polski i abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego (1795).
Od zawarcia unii lubelskiej (1569) każdy nowo koronowany król Polski zostawał władcą Litwy z urzędu i nigdy nie był podnoszony na Wielkie Księstwo Litewskie[1]. Ostatnim wielkim księciem litewskim był Zygmunt II August[2].
Koronacja
Koronacje królów Polski odbywały się do 1300 w archikatedrze Wniebowzięcia NMP w Gnieźnie, od 1320 w katedrze św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie, w latach 1705 i 1764 odbyły się w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
W 1795 polskie insygnia koronacyjne przechowywane w Skarbcu Koronnym na Wawelu zostały na rozkaz Fryderyka Wilhelma II Pruskiego zrabowane i potajemnie wywiezione do Berlina, skąd w 1809 na rozkaz Fryderyka Wilhelma III Pruskiego przewieziono je do Królewca, gdzie w 1811, w obawie przed rewindykacją, zostały rozbite i przetopione[3].
Od kongresu wiedeńskiego (1815) tytuł króla Polski nosili cesarze Rosji, będący zarazem królami Królestwa Polskiego; w 1831 Sejm przyjął uchwałę o detronizacji Mikołaja I Romanowa.
Królowie Polski
# | Imię | Urodzony | Zmarł | Początek panowania | Koniec panowania | Rodzice | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Piastowie | |||||||
1 | Bolesław I Chrobry | 967 | 17 czerwca 1025 | 18 kwietnia 1025 | 17 czerwca 1025 | Mieszko I Dobrawa Przemyślidka | |
2 | Mieszko II Lambert | 990 | 10/11 maja 1034 | 25 grudnia 1025 | 1031[4] | Bolesław I Chrobry Emnilda słowiańska | |
Przemyślidzi | |||||||
– | Wratysław II Czeski[5] | ur. po 1032 | 14 stycznia 1092 | 15 czerwca 1085 lub 1086 | 14 stycznia 1092 | Brzetysław I Judyta ze Schweinfurtu | |
Piastowie | |||||||
3 | Bolesław II Szczodry | ok. 1042 | kwiecień 1081/82 | 25 grudnia 1076 | 1079[6] | Kazimierz I Odnowiciel Dobroniega Maria | |
4 | Przemysł II | 14 października 1257 Poznań | 8 lutego 1296 Rogoźno | 26 czerwca 1295 | 8 lutego 1296 | Przemysł I Elżbieta wrocławska | |
Przemyślidzi | |||||||
5 | Wacław II | 27 września 1271 Praga | 21 czerwca 1305 Praga | sierpień 1300 | 21 czerwca 1305 | Przemysł Ottokar II Kunegunda Halicka | |
- | Wacław III Niekoronowany | 6 października 1289 | 4 sierpnia 1306 Ołomuniec | 1305 | 4 sierpnia 1306 | Wacław II Guta von Habsburg | |
Meinhardinowie | |||||||
– | Henryk Karyncki Niekoronowany król tytularny | ok. 1265 | 2 kwietnia 1335 | 1306 i 3/4 lipca 1307 | 1306 i 31 sierpnia 1310 | Meinhard II Tyrolski Elżbieta Bawarska | |
Habsburgowie | |||||||
– | Rudolf Niekoronowany król tytularny | 1281 | 3/4 lipca 1307 Horažďovice | 1306 | 3/4 lipca 1307 | Albrecht I Habsburg Elżbieta Tyrolska | |
Luksemburgowie | |||||||
– | Jan Niekoronowany król tytularny | 10 sierpnia 1296 | 26 sierpnia 1346 pod Crécy | 1310 | 1333 | Henryk VII Luksemburski Małgorzata Brabancka | |
Piastowie | |||||||
6 | Władysław I Łokietek | 1260/61 | 2 marca 1333 Kraków | 20 stycznia 1320 | 2 marca 1333 | Kazimierz I kujawski Eufrozyna opolska | |
7 | Kazimierz III Wielki | 30 kwietnia 1310 Kowal | 5 listopada 1370 Kraków | 25 kwietnia 1333 | 5 listopada 1370 | Władysław I Łokietek Jadwiga Bolesławówna | |
Andegawenowie | |||||||
8 | Ludwik Węgierski | 5 marca 1326 Wyszehrad | 10 września 1382 Trnawa | 17 listopada 1370 | 10 września 1382 | Karol Robert Elżbieta Łokietkówna | |
9 | Jadwiga Andegaweńska | 1373/74 Buda | 17 lipca 1399 Kraków | 16 października 1384 | 17 lipca 1399 | Ludwik Węgierski Elżbieta Bośniaczka | |
Jagiellonowie | |||||||
10 | Władysław II Jagiełło | 1352-62 | 1 czerwca 1434 Gródek | 4 marca 1386 | 1 czerwca 1434 | Olgierd Giedyminowic Julianna twerska | |
11 | Władysław III Warneńczyk | 31 października 1424 Kraków | 10 listopada 1444 Warna | 25 lipca 1434 | 10 listopada 1444 | Władysław II Jagiełło Zofia Holszańska | |
12 | Kazimierz IV Jagiellończyk | 30 listopada 1427 Kraków | 7 czerwca 1492 Grodno | 25 czerwca 1447 | 7 czerwca 1492 | Władysław II Jagiełło Zofia Holszańska | |
13 | Jan I Olbracht | 27 grudnia 1459 Kraków | 17 czerwca 1501 Toruń | 23 września 1492 | 17 czerwca 1501 | Kazimierz IV Jagiellończyk Elżbieta Rakuszanka | |
14 | Aleksander Jagiellończyk | 5 sierpnia 1461 Kraków | 19 sierpnia 1506 Wilno | 12 grudnia 1501 | 19 sierpnia 1506 | Kazimierz IV Jagiellończyk Elżbieta Rakuszanka | |
15 | Zygmunt I Stary | 1 stycznia 1467 Kozienice | 1 kwietnia 1548 Kraków | 24 stycznia 1507 | 1 kwietnia 1548 | Kazimierz IV Jagiellończyk Elżbieta Rakuszanka | |
16 | Zygmunt II August | 1 sierpnia 1520 Kraków | 7 lipca 1572 Knyszyn | 20 lutego 1530[7] | 7 lipca 1572 | Zygmunt I Stary Bona Sforza | |
Królowie elekcyjni | |||||||
Walezjusze | |||||||
17 | Henryk Walezy | 19 września 1551 Fontainebleau | 2 sierpnia 1589 Saint-Cloud | 11 maja 1573 | 18 czerwca 1574 | Henryk II Walezjusz Katarzyna Medycejska | |
Jagiellonowie | |||||||
18 | Anna Jagiellonka | 18 października 1523 Kraków | 9 września 1596 Warszawa | 13 grudnia 1575 | 9 września 1596 | Zygmunt I Stary Bona Sforza | |
Batory | |||||||
19 | Stefan Batory | 27 września 1533 Șimleu Silvaniei | 12 grudnia 1586 Grodno | 1 maja 1576 | 12 grudnia 1586 | Stefan Katarzyna Telegdi | |
Wazowie | |||||||
20 | Zygmunt III Waza | 20 czerwca 1566 Gripsholm | 30 kwietnia 1632 Warszawa | 19 sierpnia 1587 | 19 kwietnia 1632 | Jan III Waza Katarzyna Jagiellonka | |
21 | Władysław IV Waza | 9 czerwca 1595 Łobzów | 20 maja 1648 Merecz | 8 listopada 1632 | 20 maja 1648 | Zygmunt III Waza Anna Habsburżanka | |
22 | Jan II Kazimierz Waza | 22 marca 1609 Kraków | 16 grudnia 1672 Nevers | 20 listopada 1648 | 16 września 1668 | Zygmunt III Waza Konstancja Habsburżanka | |
Wiśniowieccy | |||||||
23 | Michał Korybut Wiśniowiecki | 31 maja 1640 Biały Kamień | 10 listopada 1673 Lwów | 19 czerwca 1669 | 10 listopada 1673 | Jeremi Wiśniowiecki Gryzelda Zamoyska | |
Sobiescy | |||||||
24 | Jan III Sobieski | 17 sierpnia 1629 Olesko | 17 czerwca 1696 Wilanów | 21 maja 1674 | 17 czerwca 1696 | Jakub Sobieski Zofia Teofila Daniłowiczówna | |
Wettynowie | |||||||
25 | August II Mocny | 12 maja 1670 Drezno | 1 lutego 1733 Warszawa | 15 września 1697 i 20 października 1709 | wrzesień 1706 i 1 lutego 1733 | Jan Jerzy III Wettyn Anna Zofia Oldenburg | |
Leszczyńscy | |||||||
26 | Stanisław Leszczyński | 20 października 1677 Lwów | 23 lutego 1766 Lunéville | 12 lipca 1704 i 12 września 1733 | 4 października 1709 i 26 stycznia 1736 | Rafał Leszczyński Anna Leszczyńska | |
Wettynowie | |||||||
27 | August III Sas | 17 października 1696 Drezno | 5 października 1763 Drezno | 5 października 1733 | 5 października 1763 | August II Mocny Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna | |
Poniatowscy | |||||||
28 | Stanisław August Poniatowski | 17 stycznia 1732 Wołczyn | 12 lutego 1798 Petersburg | 7 września 1764 | 25 listopada 1795 | Stanisław Poniatowski Konstancja Czartoryska |
Okres zaborów
W latach 1795–1815 tytuł króla Polski nie był używany[8]. W latach 1815–1830 Królestwo Polskie pozostawało w unii personalnej z Imperium Rosyjskim, zaś cesarze Rosji nosili tytuł króla Polski i byli zobowiązani do koronacji w Warszawie:
Okres panowania | Imię władcy | Portret władcy | Rodzice | Data urodzin | Data śmierci | Informacje dodatkowe |
---|---|---|---|---|---|---|
1815–1825 | Aleksander I Pawłowicz | Paweł I Romanow Maria Fiodorowna | 23 grudnia 1777 | 1 grudnia 1825 | Cesarz Rosji od 1801 | |
1825–1855 | Mikołaj I Pawłowicz | Paweł I Romanow, Maria Fiodorowna | 6 lipca 1796 | 2 marca 1855 | ostatni koronowany król Polski, koronowany 24 maja 1829 roku Zdetronizowany w 1831 przez polski Sejm[a] | |
1855–1881 | Aleksander II Mikołajewicz | Mikołaj I, Aleksandra Fiodorowna | 29 kwietnia 1818 | 13 marca 1881 | ||
1881–1894 | Aleksander III Aleksandrowicz | Aleksander II, Maria Aleksandrowna | 26 lutego/10 marca 1845 | 20 października/1 listopada 1894 | ||
1894–1917 | Mikołaj II Aleksandrowicz | Aleksander III, Maria Fiodorowna | 6 maja/18 maja 1868 | 16/17 lipca 1918 | 15 marca 1917 r. abdykował na rzecz brata | |
1917 | Michał II Aleksandrowicz | Aleksander III, Maria Fiodorowna | 22 listopada 1878 | 13 czerwca 1918 | Nie przyjął tytułu, 16 marca 1917 r. abdykował na rzecz Rządu Tymczasowego |
Utworzona w 1917 roku Rada Regencyjna miała sprawować władzę tymczasową do czasu wprowadzenia na tron nowego władcy, co w istocie nigdy nie nastąpiło, gdyż w 1918 roku Polska przyjęła ustrój republikański.
Zobacz też
- Wszyscy władcy Polski
- Władcy Litwy
- Interrex (Polska)
- polskie królowe
- monarchizm
Uwagi
- ↑ Kwestia legalności aktu detronizacji z punktu widzenia ówczesnej Konstytucji jest sporna.
Przypisy
- ↑ Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 128. ISBN 83-04-03107-8.
- ↑ Małgorzata Duczmal: Jagiellonowie: leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1990, s. 525. ISBN 83-08-02577-3.
- ↑ Marian Kukiel: Dzieje Polski porozbiorowe (1795–1921). London: Puls Publications, 1993, s. 33–34. ISBN 1-85917-009-9.
- ↑ Zmuszony do zrzeknięcia się tytułu królewskiego. Rządził następnie jako książę.
- ↑ Informację o tytule króla Czech i Polski podaje Kronika Kosmasa, natomiast tytulatura ta była niegdyś kwestionowana przez część badaczy polskich (Antoni Gąsiorowski, Wratysław II, Słownik Starożytności Słowiańskich, 1977, t. 6 cz. 2, s. 599.). Obecnie większość historyków uznaje, że Wratysław II otrzymał dożywotni tytuł króla czeskiego i polskiego (Wacław Korta, Historia Śląska do 1763 roku, Wyd. DiG, Warszawa 2003).
- ↑ Pozbawiony władzy w kraju.
- ↑ Koregent do 1 kwietnia 1548.
- ↑ Tajny dodatek do konwencji zawartej 15/26 stycznia 1797 w Petersburgu między trzema zaborcami postanawiał o zniesieniu na zawsze nazwy Królestwa Polskiego. Les partages de la Pologne et la lutte pour l’indépendance, wyd. K. Lutosłański, Lozanna – Paryż 1918, t. 1, dokument nr 157, s. 229. Jan Kucharzewski, Od białego do czerwonego caratu, s. 142.
- p
- d
- e
- Zobacz też: wikiprojekt Polski kanon Wikipedii