Milanówek
miasto i gmina | |||||
Ulica Warszawska w centrum miasta | |||||
| |||||
Państwo | Polska | ||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | grodziski | ||||
Aglomeracja | warszawska | ||||
Prawa miejskie | 1951 | ||||
Burmistrz | Artur Niedziński | ||||
Powierzchnia | 13,44[1] km² | ||||
Wysokość | ok. 100 m n.p.m. | ||||
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna | (+48) 22 | ||||
Kod pocztowy | 05-822 | ||||
Tablice rejestracyjne | WGM | ||||
Położenie na mapie powiatu grodziskiego | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||||
52°07′27,48″N 20°39′55,44″E/52,124300 20,665400 | |||||
TERC (TERYT) | 1405011 | ||||
SIMC | 0921020 | ||||
Hasło promocyjne: Miasto-Ogród | |||||
Urząd miejski ul. Tadeusza Kościuszki 4505-822 Milanówek | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Milanówek – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, leżące na południowy zachód od Warszawy i wchodzące w skład aglomeracji warszawskiej. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, na Równinie Łowicko-Błońskiej.
Według danych z 2010 miasto miało 16 056 mieszkańców[3]. Wraz z Brwinowem i Podkową Leśną należy do tzw. podwarszawskiego trójmiasta ogrodów.
Historia
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XIV w.: Milonow (1350), dalej Milonowo (1414-1425, 1428), Milanowo alias Rapstinye (1529), Milanowo Rabstin (1580)[4][5]. Wieś szlachecka Milanowo Rabstin (Rabsztyn) położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie błońskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[6]. Według Rymuta nazwa pochodzi od nazwy osobowej Milon, Milan, z kolei pochodzących od imion złożonych typu Miłobrat, Miłosław. Po XVI wieku dodano przyrostek zdrabniający -ek[4].
Źródła informują nas o wójcie Bartłomieju z Czubina, nabywającym w 1452 od braci Stanisława i Jana synów Jakusza Kota część Milanowa[7]. W 1580 niejaki Krzysztof Chlewiński płacił od niego podatek z jednego łanu[8]. Nie mniej w epoce nowożytnej majątek ów nie wyróżniał się niczym i należał raczej do małej własności. Przynależał on wówczas do parafii Żuków, gdzie też rejestrowano wszelkie urodzenia, zgony i śluby[9].
W II połowie wieku XVIII Milanówek był własnością Dyzmy Szymanowskiego, podczaszego warszawskiego[10][10]. W tym czasie rozpoczęto zakończone na początku wieku XIX procesy przed sądem podkomorskim mające na celu ustalenie granic majątku z okolicznymi dobrami- Chrzanowem i Jordanowicami, a także Żukowem[11].
Na początku wieku XIX Milanówek był własnością Jana Bogusława Wilhelma, dziedzica pobliskich Bieniowic[12][12]. Wilhelm jednak mieszkał przez ten czas w Bieniowicach wraz z rodziną Milanówek traktując zapewne jedynie jako lokatę kapitału. Był on też zaangażowany w procesy modernizacji rolnictwa. W jego książce wydanej w 1825 roku przedstawia on szkice budowanych przez siebie w swoich majątkach stodół[13]. Jest to najprawdopodobniej najstarsza zachowana ilustracja budynku stojącego w Milanówku. Po śmierci Wilhlelma w 1829 roku jego spadkobiercy zdecydowali się rok później sprzedać majątek[14]. Jego kolejnym właścicielem został Karol Boromeusz Skalski (1777-1841)[15], oficer wojsk polskich. Służył on w wojsku od 1809 roku w armii Księstwa Warszawskiego. Po jego upadku do 1830 roku służył w Wojsku Polskim w kompanii rakietników[16]. Zasłużony w bitwie pod Olszynką Grochowską 29 września 1831 roku podał się do dymisji w stopniu podpułkownika[17].
Kupno Milanówka wiązało się zapewne ze zmianą stanu cywilnego Skalskiego. W styczniu 1830 roku zawarł on bowiem małżeństwo z Elżbietą Zofią Savage[18], córką Jakuba, a właściwie Jamesa Savage, głównego opiekuna ogrodów księżnej Izabeli Czartoryskiej i projektanta parku w Puławach[19]. Ponieważ Skalski nie dysponował innymi majątkami byli oni zapewne pierwszymi uchwytnymi w źródłach właścicielami Milanówka, którzy w rzeczywistości w nim mieszkali. Biorąc to pod uwagę, a także pochodzenie Skalskiej, można przypuszczać że to za ich czasu powstało pierwsze założenie ogrodowe.
Po śmierci Skalskiego majątek odziedziczyła jego żona. Niedługo jednak pozostawała we wdowieństwie. Już 9 listopada 1844 roku zawarła ona w Żukowie ślub z Marcinem Nasierowskim, właścicielem pobliskiego majątku Kłodno[20]. Małżeństwo zresztą nie trwało długo, albowiem Nasierowski zmarł już 24 kwietnia 1848 roku[21]. Oba małżeństwa Skalskiej okazały się bezdzietne.
W kilka lat po śmierci Nasierowskiego wdowa po nim wyprowadziła się do Warszawy, gdzie w źródłach figuruje jako właścicielka kamienicy[22]. Było to zapewne związane ze zlicytowaniem w 1850 roku inwentarza milanowskiego majątku na wniosek posiadającego na nim hipotekę Wilhelma Kedsle[23].
W 1854 roku w „Gazecie Codziennej" jako właścicielka Milanówka wymieniona zostaje Zofia Łączyńska. Jest to zapewne błąd i chodzi już o późniejszą wieloletnią właścicielkę- Antoninę z Łączyńskich Rychłowską. Prywatnie siostra Marii Walewskiej urodzona w 1793 roku, była córką Macieja i Ewy z Zaborowskich[24]. Pierwsze małżeństwo z Michałem Lasockim, dziedzicem Iłowa, synem Adama i Kunegundy z Mikorskich zawarła 20 września 1816 roku[25]. Dla dalszej historii Milanówka istotne jest to, że ze związku tego narodzi się Adrian Leon Lasocki, późniejszy mąż Bronisławy i ojciec Michała[26]. Po śmierci pierwszego męża 5 września 1821 roku Łączyńska wychodzi ponownie za mąż za Augusta Radwana, właściciela nieodległych od Milanówka dóbr Czerwonka[27]. Trzeci związek zawarty w 1833 ze Stanisławem Rychłowskim przetrwał najdłużej, bo do jego śmierci w 1862 roku Rychłowski podobnie jak wcześniej Skalski był byłym oficerem, który armii zawdzięczał swoją pozycję społeczną[28]. To pod jego nazwiskiem, chociaż po jego śmierci, a więc zapewne de facto przez Antoninę przeprowadzono w 1862 roku proces oczynszowania chłopów[29]:
„Na odbytem 24 b. m. posiedzeniu Komitetu Gubernjalnego, do oczynszowania włościan dóbr prywatnych Gub. Warszawskiej pod prezydencją Radcy Tajnego Łaszczyńskiego zatwierdzone zostały umowy dobrowolne o wieczyste oczynszowanie następujących majętności (...) 8) Milanówek, własność P. Stn. Rychłowskiego, osad 8, ogólna przestrzeń mórg 137 pr: 57, wysokość czynszu rs. 1 k. 35 z morgi t j. wartość włóki rs. 1535”
Antonina Rychłowska niezbyt długo przeżyła męża. Zmarła w Warszawie 27 maja 1864 roku[30]. Akt zresztą informuje, że od jakiegoś czasu mieszkała ona w Warszawie przy ulicy Miodowej. Wydaje się że w ostatnich latach jej życia majątkiem mógł władać jej syn - Stefan, w „Kurierze Warszawskim” trafić można bowiem na wzmiankę, informującą że jako „obywatel z Milanówka” przybył do Warszawy[31].
W chwili jej śmierci własność majątku przeszła więc w ręce trójki żyjących dzieci Antoniny - Marii z Radwanów Mokronoskiej oraz Stefana (Jana Olbrachta) i Leona Lasockich. Ostatni z nich za udział w powstaniu styczniowym został zesłany na Sybir zmarł w drodze 31 grudnia 1864 roku[32]. Wobec tego, że Leon Lasocki zmarł pół roku po matce sytuacja spadkowa przedstawiała się następująco. Każde z dwójki żyjących dzieci otrzymać winno po ⅓ majątku, zaś trzecia część przypadła do podziału wdowie po Leonie - Bronisławie Lasockiej oraz jej dzieciom. Na skutek licytacji przeprowadzonej 26 czerwca 1867 roku Bronisława Lasocka spłaciła rodzeństwo swojego męża i wraz z dziećmi stała się jedyną właścicielką majątku[33].
Milanówek powstał na przełomie XIX i XX w. w wyniku parcelacji dóbr należących do Michała Lasockiego, a leżących wzdłuż Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Od początku swego istnienia Milanówek był przede wszystkim letniskiem dla zamożnych mieszkańców Warszawy, którzy stawiali tu wystawne domy letniskowe, które często, gdy właściciele postanawiali przenieść się na stałe, zamieniały się w okazałe wille. Była to przeważnie inteligencja. Letnisko wyróżnia się nowoczesnym wyglądem zewnętrznym i urządzeniami. Stylowe dobrze urządzone, skanalizowane pensjonaty i dworki. z telefonami, wśród estetycznie utrzymanych ogrodów, tworzą miasto-ogród nieustępujące pierwszorzędnym letniskom zagranicznym. Jest to jedno z najpiękniejszych i najbardziej eleganckich uzdrowisk podwarszawskich, miejsce wypoczynku wyborowego towarzystwa stołecznego. Najsłynniejszym letnikiem z pierwszych lat był Bolesław Prus. Stałym mieszkańcem miasteczka był m.in. rzeźbiarz Jan Szczepkowski.
W okresie międzywojennym rozwijała się, dominująca do dziś w starszej części miasta, architektura willowa. W latach 20. powstała Centralna Doświadczalna Stacja Jedwabnicza, po wojnie przekształcona w Zakłady Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”. W 1933 roku w Milanówku z inicjatywy społecznej powołano instytucję „obywatelskich patroli” w związku z plagą napadów na domki letniskowe i wille[34].
W czasie II wojny światowej w kościele św. Jadwigi w Milanówku przechowywano przeniesioną z Kościoła Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu urnę z sercem Fryderyka Chopina. Po kapitulacji powstania warszawskiego do Milanówka przeniosły się najważniejsze organy Polskiego Państwa Podziemnego, co dało mu przydomek „małego Londynu”. Podczas okupacji niemieckiej i w latach powojennych Milanówek był przedmiotem represji, które dotknęły licznych jego mieszkańców. Przykładem mogą być losy rodziny Vetulanich, z której dwie osoby zginęły w niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Pisał na ten temat Tadeusz Sowiński (1988)[35] - nie podając źródeł swoich poglądów, a więc przesadnie deprecjonując służby wywiadowcze niemieckie i wysoko oceniając analogiczne służby sowieckie:
[...]"Przez pięć lat nie udało się Niemcom wykryć i rozbić struktury, ogarniającej całą lokalną społeczność. Była to bowiem społeczność wyjątkowa, jakby elita elit. Zwartość, solidarność, gorący patriotyzm, gotowość poświęcenia Sprawie, dyscyplina. Kto nawet nie był w konspiracji, ten o niej wiedział i wspierał ją. Warunki dla konspiracji były więc w sensie symbolicznym jedwabne. Tym bardziej, że silnym oparciem była dla niej [...] manufaktura jedwabiu (CDSJN), gdzie nie tylko wystawiano setki lewych dowodów pracy, chroniących przed łapankami nawet oficerów Komendy Głównej AK [...], lecz także produkowano materiały wybuchowe do granatów, szyto mundury i opaski na Powstanie, zaś po wypędzeniu ludności Warszawy – dawano schronienie uchodźcom, jak w całym zresztą Milanówku.
[...] To co nie udało się Niemcom przez pięć lat, tego dokonało NKWD w ciągu kilku zaledwie tygodni. Sowiecki okupant zdołał w tym krótkim czasie wyłapać, uwięzić i deportować niemal całą kadrę dowódczą tak wojskowych struktur, jak i władz cywilnych podziemia.” [...]
Tu warto zrobić ciekawe zestawienie z tym, co o Milanówku pisał wiele lat wcześniej, gdy była to zaledwie niewielka wieś, niemiecki podróżnik Alexander von Humboldt (1769–1859)[36]:
Byłem na Galapagos, przemierzyłem Andy, Kordyliery i dziki Ural, poznałem nurt Amazonki i rajskie wyspy oceanu, słowem, objechałem cały świat dokoła, świat pełen cudów natury i monumentalnych krajobrazów... W Polsce byłem kilka razy. Wyznam jednak, że nigdzie nie czułem się tak dobrze, jak w Milanówku, serdecznie podejmowany przez gościnnych mieszkańców tej małej osady...”
1 lipca 1952 miejscowość otrzymała prawa miejskie, wchłonięte zostały Nowa Wieś (obecnie ta część Milanówka nazywana jest Kazimierówką) i Polesie z gminy Nadarzyn oraz osiedle Parcele Milanówek z gminy Grodzisk[37]. W okresie PRL nastąpił dalszy rozwój przemysłu, przede wszystkim powstały fabryki narzędzi stomatologicznych i chirurgicznych „MIFAM” oraz Milanowska Fabryka Cukierków. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 Milanówek stał się jedną z sześciu gmin tworzących powiat grodziski. W 2004 decyzją ministra kultury Milanówek stał się siedzibą Archiwum Państwowego Dokumentacji Osobowej i Płacowej, najmłodszego spośród głównych archiwów państwowych[38].
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[39] Milanówek ma obszar 13,52 km², w tym:
- użytki rolne: 46%
- użytki leśne: 3%
Miasto stanowi 3,69% powierzchni powiatu.
Demografia
- Dane z 2010[3]:
Ogółem 16056 mieszkańców (7560 mężczyzn)
- Dane z 2009[40]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 15 858 | 100 | 8391 | 53 | 7467 | 47 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 1179,9 | 624,3 | 555,6 |
- Piramida wieku mieszkańców Milanówka w 2014 roku[2].
Ochrona przyrody
- Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Milanówku.
Części miasta i osiedla
- Części miasta
- Chrzanów
- Graniczna
- Grudów
- Naddawki Falenckie
- Turczynek
- Wieś Milanówek
- Kolonia Milanówek
- Kazimierówka
- Polesie
- Nowa Wieś
- Osiedla
- Osiedle Gospodarska
- Osiedle Inżynierska
- Osiedle Jedwabnik
- Osiedle Królewska
- Osiedle Okólna
- Osiedle Wojska Polskiego
- Osiedle „Berliny”
- Osiedle „TBS” (Towarzystwo Budownictwa Społecznego)
Władze
Podobnie jak we wszystkich polskich gminach o liczbie ludności do 20 tysięcy osób, wybory do rady miasta odbywają się w Milanówku z zastosowaniem ordynacji większościowej. Rada liczy 15 osób, począwszy od kadencji 2014-2018 wybieranych w jednomandatowych okręgach wyborczych. Władzę wykonawczą stanowią pochodzący z wyborów bezpośrednich burmistrz oraz podległe mu struktury Urzędu Miasta i innych gminnych jednostek organizacyjnych.
Urząd Miasta
Urząd Miasta Milanówka mieści się w czterech budynkach, położonych w trzech różnych lokalizacjach. Główną siedzibę władz miasta stanowi znajdujący się u zbiegu ulic Kościuszki i Mickiewicza kompleks, składający się z zabytkowej willi „Wandzin” (Budynek A) oraz dobudowanego na tej samej posesji nowszego Budynku B. Obiekty te stanowią siedzibę burmistrza i rady miasta, Urzędu Stanu Cywilnego, a także komórek Urzędu związanych z finansami, sprawami organizacyjnymi i obywatelskimi. Budynek C znajduje się w zmodernizowanym obiekcie poprzemysłowym przy ul. Spacerowej 4. Mieści się tam część Urzędu odpowiadająca za kwestie infrastrukturalne i techniczne, a także związane z ochroną środowiska i gospodarką przestrzenną. Budynek ten jest także siedzibą miejskiej spółki wodociągowo-kanalizacyjnej oraz biblioteki. Budynek D przy ul. Żabie Oczko 1, jest siedzibą Referatu Organizacyjnego i Kadr.
Osobne siedziby posiadają inne jednostki miejskie, jak Straż Miejska, Centrum Kultury, Ośrodek Pomocy Społecznej czy szkoły.
Burmistrzowie Milanówka
lata | imię i nazwisko |
---|---|
1990-1991 | Ryszard Szadkowski[41] |
1991-1998 | Krzysztof Markowski[41] |
1998-2014 | Jerzy Wysocki[41] |
2014-2018 | Wiesława Kwiatkowska[41] |
2018-2024 | Piotr Remiszewski[41] |
od 2024 | Artur Niedziński[42] |
Przynależność administracyjna
- Sąd rejonowy: Grodzisk Mazowiecki
- Prokuratura rejonowa: Grodzisk Mazowiecki
- Urząd skarbowy: Grodzisk Mazowiecki
- Wojskowa komenda uzupełnień: Warszawa-Ochota
- Nadleśnictwo: Chojnów
Zabytki
- Osobny artykuł: Zabytki w Milanówku.
Do zabytków Milanówka należą m.in. kościół parafialny pw. św. Jadwigi, zespół willowy Turczynek, kwatera żołnierzy z okresu II wojny światowej oraz wiele willi z lat 1896–1945, m.in. „Potęga”, „Matulinek”, „Hygea”, „Hala” „Borówka”. Wpisane są one do krajowego rejestru zabytków (26 pozycji). 388 przedwojennych willi i innych obiektów w środkowej części Milanówka zostało wpisanych jako „zespół urbanistyczno-krajobrazowy” do krajowego rejestru zabytków. Liczne wille i pensjonaty tworzą genius loci Milanówka, stanowią o jego charakterze.
Transport
Drogowy
Milanówek leży przy drodze wojewódzkiej nr 719, wiodącej z Warszawy (wyjazd Alejami Jerozolimskimi) do Żyrardowa. Przez teren miasta przechodzi mały fragment autostrady A2, w jego granicach nie ma jednak możliwości wjazdu na nią – najbliższy wjazd znajduje się w Tłustem (na samej autostradzie jest oznakowany jako węzeł Grodzisk Maz.).
Autobusowy
Połączenia autobusowe Milanówka z innymi gminami, a także komunikacja miejska wewnątrz miasta, funkcjonują w ramach związku powiatowo-gminnego "Grodziskie Przewozy Autobusowe" (GPA). W mieście swoje przystanki ma sześć linii wchodzących w skład systemu GPA.
Kolejowy
Przez miasto przechodzą następujące linie kolejowe:
- nr 1 - pociągi nie zatrzymują się w Milanówku.
- nr 47 - pociągi WKD zatrzymują się na przystanku Brzózki.
- nr 48 - pociągi WKD zaczynają i kończą bieg na przystanku Milanówek Grudów, zatrzymują się także na przystanku Polesie.
- nr 447 - pociągi Kolei Mazowieckich zatrzymują się na przystanku Milanówek.
Edukacja
Na terenie miasta znajduje się 5 szkół podstawowych (w tym 3 publiczne i 2 niepubliczne), Liceum Ogólnokształcące przy ul. Piasta, Zespół Szkół nr 2 im. gen. Józefa Bema (Liceum i Technikum) przy ul. Wójtowskiej oraz społeczne LO nr 5 przy ul. Herberta (d.Fiderkiewicza). Najstarszą szkołą w mieście jest ponad 100-letnia Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Piotra Skargi przy ul. Szkolnej.
Wspólnoty religijne
- parafia św. Jadwigi Śląskiej – obejmuje w większości północną część miasta oddzieloną torami kolejowymi,
- parafia Matki Bożej Bolesnej – obejmuje południową część miasta oddzieloną torami kolejowymi,
- parafia Przemienienia Pańskiego w Żukowie – obejmuje mieszkańców północno-zachodnich krańców Milanówka; świątynia znajduje się poza granicami miasta we wsi Żuków, oddzielonej od Milanówka autostradą A2.
- Sala Królestwa Świadków Jehowy (zbory: Milanówek, Nadarzyn), położona jest przy ul. Królewskiej 146, na granicy Milanówka i Grodziska Mazowieckiego[43].
Sport
- Piłka nożna. KS Milan Milanówek, występujący w Lidze Okręgowej. Przy ulicy Turczynek znajdują się trzy boiska oraz skate park.
- Kolarstwo grawitacyjne. Co roku na przełomie sierpnia i września organizowane są Mistrzostwa Polski w Dirt Jumpingu.
- Koszykówka. Klub koszykarski UKS 3, występuje w trzeciej lidze koszykówki mężczyzn. Co roku organizowane są zawody streetball.
- Łyżwiarstwo szybkie. Sekcja żeńska w Uczniowskim Klubie Sportowym „3”. W rankingu krajowym pod względem zdobytych nagród znajduje się na 3. miejscu.
- Strzelectwo. Strzelnica miejska w piwnicach Zespołu Szkół przy ul. Piasta. Rozgrywane są konkursy o Puchar Burmistrza Milanówka.
- Szachy. Co roku odbywają się Mistrzostwa Milanówka w Szachach. Działa klub szachowy „Jedwabnik”.
- Tenis ziemny. Korty tenisowe mają tradycje przedwojenne, grała na nich m.in. wicemistrzyni Wimbledonu 1936 – Jadwiga Jędrzejowska. Co roku we wrześniu rozgrywane są Otwarte Mistrzostwa Milanówka w Tenisie Ziemnym.
- Taniec. Klub taneczny „Twist” w Centrum Kultury.
- Turystyka rowerowa. Sekcja kolarska przy Centrum Kultury organizuje tzw. „Milę Milanowską” – wyścig o puchar Burmistrza.
- Bieganie. W Milanówku mieszka i trenuje Katarzyna Panejko-Wanat, dwukrotna Mistrzyni Polski w Maratonach na Orientację (Puchar Polski w Pieszych Maratonach na Orientację) oraz dwukrotna Akademicka Mistrzyni Polski w Maratonie.
Milanówek w kulturze
W odniesienia do milanowskiej codzienności obfituje tom wierszy Zachód słońca w Milanówku Jarosława Marka Rymkiewicza, wyróżniony Nagrodą Literacką Nike za rok 2003. Hanna Banaszak nagrała piosenkę Truskawki w Milanówku – autor tekstu Wojciech Młynarski.
Miasta partnerskie
Miasta partnerskie (stan na 2012 r.)[44]:
Przypisy
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [online] [dostęp 2009-10-01] .
- ↑ a b Milanówek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b Rocznik Demograficzny 2010, s. 89.
- ↑ a b KazimierzK. Rymut KazimierzK., Nazwy miast Polski, Wyd. 2 uzupełnione, Wrocław: Zakład Narodowy Im. Ossoliń, 1987, s. 150, ISBN 83-04-02436-5, ISBN 978-83-04-02436-6 [dostęp 2023-09-30] (pol.).
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 164–165.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 277, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2024-06-04] .
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu [online], www.slownik.ihpan.edu.pl [dostęp 2024-06-04] .
- ↑ Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, Akta urzędu stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej w Żukowie oraz Archiwum Państwowe w Warszawie oddział w Grodzisku Mazowieckim Akta urzędu stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej w Żukowie
- ↑ a b A. Haratym, M. Korwin-Szymanowski, Dyzma Szymanowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 50, z. 204, Instytut Historii PAN, Warszawa−Kraków 2014–2015, s. 50−51.
- ↑ Kolejno: AGAD, Zbiór Kartograficzny sygn. 1/402/0/-/412 - 85, AGAD, Zbiór Kartograficzny, sygn. 1/402/0/-/393 - 36 oraz Agad, Sądy Podkomorskie, sygn. 1/409/0/-/393 - 39
- ↑ a b Archiwum Państwowe w Warszawie oddział w Grodzisku Mazowieckim, Księgi Stanu cywilnego parafi rzymsko-katolickiej w Błoniu, akt 1829/49
- ↑ B. Wilhelm, Uwagi gospodarza praktycznego ściągaiące się do stosownéy i taniéy budowy stodół, w ktorych młockarnie mogą bydź naydogodniéy mieszczone, Warszawa 1825, s. 3-7
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2024-06-04] (pol.).
- ↑ K. W. Wójcicki, Cmentarz Powązkowski pod Warszawą, Warszawa, 1855, s. 114
- ↑ Przepisy o znaku honorowym, niemniéy lista imienna generałow, officerów wyższych i niższych, oraz urzędnikow woyskowych, tak w służbie będących, jako też dymissyonowanych, znakiem honorowym ozdobionych w roku 1830, s. 37
- ↑ “Nowa Polska: dziennik polityczny i naukowy”, nr 60, 1831, s. 2.
- ↑ Archiwum Państwowe w Warszawie, Księgi Stanu cywilnego parafii rzymsko- katolickiej Św. Krzyża w Warszawie, akt 1830/14.
- ↑ Z. Gołębiewska, Angielskie wzroce i inspiracje w życiu dworu puławskiego na przełomie XVIII i XIX wieku [w:] Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, nr XLVI/XLVII, Lublin, 1992-1993, s. 204-212.
- ↑ Archiwum Państwowe w Warszawie oddział w Grodzisku Mazowieckim, Księgi Stanu cywilnego parafi rzymsko-katolickiej w Żukowie, akt 1844/7.
- ↑ „Kurjer Warszawski”, nr 111, 1848, s. 3.
- ↑ J. Unger, Kalendarz Warszawski Popularno-Naukowy na rok 1853, Warszawa 1853, s. 27.
- ↑ „Kurjer Warszawski”, Nr 155, 1850, s. 4 (832).
- ↑ A. Boniecki, Herbarz Polski,T XV, 1912, s. 281.
- ↑ Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego parafii rzymsko-Katolickiej w Kiernozi, akt 1816/10.
- ↑ Archiwum Parafialne Parafii Iłów, Akta stanu cywilnego parafii rzymsko-katolickiej w Iłowie, akt 1819/17/.
- ↑ Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego gminy warszawskiej IV cyrkułu akt 1821/126.
- ↑ Stanisław Rychłowski [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2024-06-04] (pol.).
- ↑ “Kurier Warszawski”, nr 120, 1862, s .1.
- ↑ Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, Księgi metrykalne parafii rzymsko- katolickiej św. Jana w Warszawie, akt 1864/252.
- ↑ Kurier Warszawski”, nr 20, 1864, s. 1.
- ↑ „Kurier Warszawski”, nr 3, 1865, s. 1.
- ↑ „Dziennik Warszawski”, nr 185, 1864, s. 1679 (7).
- ↑ Monika Piątkowska „Życie przestępcze w przedwojennej Polsce” Wydawnictwo Naukowe PWN 2012, ISBN 978-83-01-17232-9, s. 125.
- ↑ Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988, Burchard Edition, s. 196–197.
- ↑ Cyt. za: Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988, Burchard Edition – motto na stronie tytułowej.
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97.
- ↑ Oficjalna strona Archiwum.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset [online], regioset.pl [dostęp 2010-09-14] (pol.).
- ↑ Dane z rocznika demograficznego GUS z 31 grudnia 2008 r.
- ↑ a b c d e Władze Milanówka od 1990 roku [online], Milanówek Miasto-ogród [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Wybory Samorządowe 2024 [online], wybory.gov.pl/ [dostęp 2024-04-22] (pol.).
- ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy, Milanówek, ul. Królewska 146.
*Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18] . - ↑ Milanówek Miasto-ogród: Miasta partnerskie [online] [dostęp 2012-05-10] .
Bibliografia
- Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988. Burchard Edition
Linki zewnętrzne
- Oficjalny serwis Milanówka
- Artykuł o willach w Turczynku
- Milanówek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 417 .
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona
- p
- d
- e
Części miasta wg TERYT |
|
---|
- p
- d
- e
- p
- d
- e
Miasta |
|
---|---|
Gminy miejskie |
|
Gminy miejsko-wiejskie |
|
Gminy wiejskie |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Grodzisk (Mazowiecki)
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta (do 1869 → i ← 1948–75) | |
Gminy wiejskie (do 1869 → , ← 1948–54 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Pruszków
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta |
|
Osiedla (1954–72) |
|
Gminy wiejskie (1952–1954 i 1973–75) | |
Gromady (1954–72) |
|