Ulica Bytomska w Tarnowskich Górach
Śródmieście-Centrum, Osada Jana | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ul. Bytomska – widok w kierunku południowym | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo | Polska | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość | 1500 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Tarnowskich Gór | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
50,438094°N 18,862132°E/50,438094 18,862132 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ulica Bytomska w Tarnowskich Górach (do 1925 i 1939−1945 Beuthenerstraße, 1925−1939 i od 1945 ul. Bytomska[1]) – jedna z najważniejszych ulic Tarnowskich Gór. Łączy centrum miasta z dzielnicami Osada Jana i Bobrowniki Śląskie-Piekary Rudne.
Przebieg
Ulica rozpoczyna się na skrzyżowaniu z główną reprezentacyjną ulicą miasta – ulicą Krakowską – po czym dalej biegnie w kierunku południowym. Po drodze krzyżuje się z inną drogą powiatową (ulicą Legionów), biegnie ponad rzeką Stołą, ponadto przecina ją linia Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Ulica kończy swój bieg na skrzyżowaniu z obwodnicą śródmiejską, a jej kontynuacją jest będąca częścią drogi krajowej nr 11 ulica Józefa Korola, która prowadzi bezpośrednio do Bytomia.
Ulica przebiega przez obszar dwóch dzielnic:
- Śródmieścia-Centrum – odcinek od skrzyżowania z ul. Krakowską do skrzyżowania z ul. Legionów (w postaci ronda ks. F. Blachnickiego),
- Osady Jana – odcinek od skrzyżowania z ul. Legionów (w postaci ronda ks. F. Blachnickiego) do skrzyżowania z ulicą Obwodnicą.
Początkowy odcinek jednojezdniowej ulicy Bytomskiej od skrzyżowania z ulicą Krakowską do skrzyżowania z ulicami Piastowską i Oświęcimską ma po dwa pasy ruchu w obu kierunkach.
Historia
Budowa ulicy Bytomskiej jako elementu drogi prowadzącej z Królewskiej Huty przez Bytom do Tarnowskich Gór rozpoczęła się w 1805, jednak droga łącząca Tarnowskie Góry z Bytomiem musiała istnieć już u zarania dziejów młodszego ośrodka. Wcześniej korzystano z krętych dróg nieutwardzonych należących często do prywatnych właścicieli[2] (bezimienna droga prowadząca z Tarnowskich Gór do Bytomia pojawia się na jednej z najwcześniejszych map tego regionu – mapie księstwa opolskiego autorstwa Iohannesa Wolfganga Wielanda z 1736 roku[3]).
Od XVI wieku, gdy powstały Tarnowskie Góry, aż do ok. 1832 obecny początkowy odcinek ulicy Bytomskiej był położony za tzw. Bramą Krakowską – miejscem poboru myta – a więc poza obszarem miasta i miał postać obszernego placu (obecnie Plac Wolności) zwanego Krakowskim Przedmieściem (niem. Krakauer Vorstadt). W XVI wieku znajdowały się na nim chaty biedoty, zaś w 1. połowie XIX wieku – stodoły należące do mieszczan. Około 1651 nieopodal Bramy Krakowskiej niejaki Wagner założył browar (jeden z dwóch w tamtym czasie w mieście i jego najbliższym sąsiedztwie)[4][5][6][7].
W latach 1830–1831 droga została przebudowana, zaś między 1898 a 1912 w miejsce kocich łbów zyskała bruk granitowy[8].
W 1904 w Miechowicach otwarto Zakład św. Jana (St. Johanneshaus) ojców kamilianów, jednak już rok później zadecydowano o budowie większego obiektu skierowanego do leczenia alkoholików. Grunt pod budowę podarował zarząd dóbr hrabiów Henckel von Donnersmarck znajdujący się w Karłuszowcu na południe od Tarnowskich Gór. Zakład leczenia pijaków (Trinker-Heilanstalt) oraz kościół pw. św. Jana Chrzciciela powstały w latach 1906–1907 na wzgórzu Galgenberg (obecnie Osada Jana), które dawniej było miejscem straceń, a które ulica Bytomska mija od zachodu[9][10].
W budynku pod nr. 6 przy ulicy Bytomskiej znalazła w 1857 swoją siedzibę Górnośląska Spółka Bracka – instytucja zajmująca się górniczymi ubezpieczeniami społecznymi. W latach 1899–1897, 1904 oraz 1909–1910 budynek był rozbudowywany[11].
4 sierpnia 2015 ulicą Bytomską przebiegała trasa 3. etapu wyścigu kolarskiego Tour de Pologne[12].
Budynki
Przy ulicy Bytomskiej mieści się szereg budynków użyteczności publicznej będących obiektami zabytkowymi wpisanymi do Gminnej Ewidencji Zabytków[13]:
- dawny budynek Spółki Brackiej przy ul. Bytomskiej 6, 6a i 6b, mieszczący obecnie Bank Spółdzielczy[14] oraz Komendę Powiatową Policji w Tarnowskich Górach[15],
- zespół klasztorny ojców Kamilianów przy ul. Bytomskiej 22, obejmujący kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Kamila (filialny Parafii Matki Bożej Uzdrowienie Chorych) i znajdujący się obok niego krzyż misyjny oraz Szpital św. Kamila,
- zespół witraży z początku XX wieku – wpis nr B/589/85 (witraże szpitalne) oraz B/590/85 (witraże kościelne) do Rejestru Zabytków z 28 stycznia 1985[16],
- park przyklasztorny, ze znajdującymi się w nim grotą maryjną, kamiennym krzyżem na cmentarzu, na którym chowani są kamilianie oraz drewnianym krzyżem na Galenbergu – dawnym miejscu straceń,
- dawne wille miejskie pod numerami: 4 (z 1906 r.), 8 (z 1901 r., proj. Otto Kotzulla[17]; obecnie Przychodnia Rejonowa nr 1 – Usługi Medyczne „Śródmieście”[18]), 10 (willa „Gertrud” z 1897 r., proj. Otto Kotzulla[17]), 11 (z 1894 r., proj. Otto Kotzulla[17]; na początku XX wieku miało w niej siedzibę m.in. przedsiębiorstwo spedycyjne Hermanna Dietricha[19]), 12 (z 1895 r., proj. Otto Kotzulla[17]), 15 (z 1909 r., obecnie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej[20]), 16 (willa „Wolff”, później „Glückauf” z ok. 1905 r.[17]), 16a (willa „Król” z 1937 r., proj. Aleksander Król[21]), 17 (z 1913 r.),
- kamienice pod numerami: 1 (proj. Karl Korbsch, o bogatej secesyjnej ornamentyce)[22], 14 (wpisana do rejestru zabytków; nr rej. A/558/2019 z dn. 10.10.2019[23]).
Zabytkami nie są:
- blok mieszkalny przy ul. Bytomskiej 3, w którym mieści się redakcja tygodnika Gwarek[24],
- ROD „Faser”[25] na Osadzie Jana,
- dyskont Biedronka na Osadzie Jana przy skrzyżowaniu ul. Bytomskiej z aleją Kwiatów.
Komunikacja
Ulica Bytomska jest jedną z najważniejszych arterii komunikacyjnych Tarnowskich Gór. Jest drogą klasy G i stanowi część drogi powiatowej nr 3276S powiatu tarnogórskiego[26].
Według stanu z sierpnia 2024 roku ulicą Bytomską kursują autobusy organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego[27] , obsługujące następujące linie[28]:
- M3 (Tarnowskie Góry Dworzec – Katowice Piotra Skargi),
- M14 (Gliwice Centrum Przesiadkowe – Tarnowskie Góry Dworzec – Pyrzowice Port Lotniczy (Katowice Airport) – Siedliska Cargo),
- M102 (Tarnowskie Góry Dworzec – Bytom Dworzec),
- M107 (Tarnowskie Góry Dworzec – Pyskowice Szpitalna),
- 3 (Osada Jana Pawilon – Stare Tarnowice GCR),
- 19 (Tarnowskie Góry Dworzec – Bytom Dworzec),
- 64 (Stare Tarnowice Pętla – Tarnowskie Góry Dworzec),
- 80 (Tarnowskie Góry Dworzec – Gliwice Centrum Przesiadkowe),
- 83 (Tarnowskie Góry Dworzec – Zabrze Goethego),
- 134 (Tarnowskie Góry Dworzec – Wieszowa Stacja Paliw),
- 142 (Tarnowskie Góry Dworzec – Strzybnica Kościelna),
- 151 (Miasteczko Śląskie Huta – Tarnowskie Góry Dworzec),
- 158 (Tarnowskie Góry Dworzec – Rokitnica Pętla),
- 174 (Sowice Czarna Huta – Bobrowniki Śląskie),
- 191 (Tarnowskie Góry Dworzec – Boniowice Szkoła),
- 289 (Tarnowskie Góry Dworzec – Repty Śląskie Witosa),
- 614 i 615 (Rybna Lotników – Miasteczko Śląskie Osiedle),
- 671 (Pniowiec Pętla – Tarnowskie Góry Dworzec),
- 735 (Bytom Dworzec – Tarnowskie Góry Dworzec),
- 749 (Tarnowskie Góry Plac Zembali – Stare Tarnowice GCR).
Przy ulicy zlokalizowane są przystanki autobusowe Tarnowskie Góry Bytomska oraz Osada Jana[28].
Mieszkalnictwo
Według danych Urzędu Stanu Cywilnego na dzień 31 grudnia 2022 roku przy ulicy Bytomskiej zameldowane na pobyt stały były 463 osoby[29].
Przypisy
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 241, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 238, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ JanJ. Kwak JanJ., Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 79, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ DanutaD. Szlachcic-Dudzicz DanutaD., Tarnowskie Góry w okresie habsburskim (1526-1763). Układ przestrzenny miasta i jego zabudowa, [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 62–63, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 235–237, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ Projekt Krakowska: Historia Krakowskiej. [w:] www.tg.net.pl – portal powiatu tarnogórskiego [on-line]. [dostęp 2016-08-27]. (pol.).
- ↑ Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: O mieście » Historia miasta. [dostęp 2016-08-27]. (pol.).
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 240, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 251, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ Parafia pw. MB Uzdrowienie Chorych w Tarnowskich Górach-Osadzie Jana: Historia byłej parafii. [dostęp 2016-08-27]. (pol.).
- ↑ PrzemysławP. Nadolski PrzemysławP., Miasto pod panowaniem pruskim i w obrębie II Rzeszy Niemieckiej (1763-1918), [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 251–253, ISBN 83-911508-3-6 .
- ↑ TK: Tour de Pologne 2015 w Tarnowskich Górach – utrudnienia na drogach. Dziennik Zachodni, 2015-07-31. [dostęp 2016-08-27]. (pol.).
- ↑ BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Gminna Ewidencja Zabytków. 2013-09-06. [dostęp 2016-07-12]. (pol.).
- ↑ Bank Spółdzielczy w Tarnowskich Górach – kontakt.
- ↑ Komenda Powiatowa Policji w Tarnowskich Górach – informacje kontaktowe.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych w województwie śląskim. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach. [dostęp 2012-03-09].
- ↑ a b c d e MarekM. Wojcik MarekM., Otto Kotzulla. Tarnogórscy budowniczowie (4), „Montes Tarnovicensis”, nr 42, luty 2010 [zarchiwizowane z adresu 2017-04-13] .
- ↑ Usługi Medyczne „Śródmieście” – kontakt.
- ↑ Krzysztof Gwóźdź, Zofia Krzykowska: Tarnowskie Góry na dawnej pocztówce: zbiory Beaty i Jacka Kalke. Tarnowskie Góry: Muzeum Miejskie w Tarnowskich Górach, 2004.
- ↑ MOPS Tarnowskie Góry.
- ↑ PawełP. Bednarek PawełP., Willa i stolarnia Królów, „Montes Tarnovicensis”, nr 72, luty 2015 [zarchiwizowane z adresu 2016-08-26] .
- ↑ Marek Wojcik: Tarnogórscy budowniczowe – Karl Korbsch. [w:] Montes Tarnovicensis nr 40 [on-line]. Oficyna „Monos”, 2009-10. [dostęp 2016-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych województwa śląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2020-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Gwarek – kontakt.
- ↑ Polski Związek Działkowców – delegatura Tarnowskie Góry – ogrody. pzd-delegatura-tg.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-08)]..
- ↑ BIP – Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowskich Górach: Aktualny wykaz dróg powiatowych. 2020-09-09. [dostęp 2020-09-24]. (pol.).
- ↑ Pawlik 2019 ↓.
- ↑ a b Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Tarnowskie Góry. Transport GZM. [dostęp 2024-03-04]. (pol.).
- ↑ BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Ludność miasta Tarnowskie Góry według stanu na dzień 31.12.2022 r.. 2023-01-11. [dostęp 2023-01-25]. (pol.).
Bibliografia
- Paweł Pawlik: Koniec KZK GOP, MZK Tychy i MZKP Tarnowskie Góry. Teraz to ZTM. onet.pl, 2019-01-02. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).