Lista lokomotyw spalinowych eksploatowanych w Polsce


Lokomotywy normalnotorowe i szerokotorowe

Seria Typ Układ osi Producent Lata budowy Liczba Zdjęcie Użytkownik
T458 Bo'Bo' Czechosłowacka Republika Socjalistyczna ČKD Praha 1971 3 Naftobaza[1]
SM03 2D B Polska Fablok
Polska Zastal
1959–1969 273 PKP Cargo[2]
Polregio[2]
prywatni przewoźnicy i zakłady przemysłowe[2][3]
SM04 Ls180
409Da
B Polska Zastal
Polska Mystal
Polska ZNTK Oleśnica
1972–1995 ? Polregio[4]
Wojsko Polskie[5]
prywatni przewoźnicy i zakłady przemysłowe[2][3]
SM30 Ls300
1D
Bo'Bo' Polska Fablok 1957-1970 303 PKP Cargo[6]
Lokomotiv[7]
ZPNTMiU Tabor[8]
Wojsko Polskie[5]
prywatni przewoźnicy i zakłady przemysłowe[6]
SM31 Ls1200
411D
411Da
Co'Co' Fablok 1976–1985 188 PKP Cargo[9][10]
prywatni przewoźnicy[9][11]
SM32[a] 401Da C Polska Fablok 1968-1978 501 PKP LHS[12]
Koleje Mazowieckie[13]
Newag[14]
Lokomotiv[7]
ZPNTMiU Tabor[8]
prywatni przewoźnicy i zakłady przemysłowe[15][16][17]
ST40s 311D Co'Co' Polska Newag 2007–2018 48 PKP LHS[18]
Akiem[19]
prywatni przewoźnicy[1][20][21]
SM42 Ls800 Bo'Bo' Polska Fablok 1964–1993 2131 PKP Cargo[22]
PKP Intercity[23]
CTL Logistics[1]
prywatni przewoźnicy i zakłady przemysłowe[1]
SU42 101D Bo'Bo' Polska ZNTK[b] 1999–2000 40 Polregio[24]
prywatni przewoźnicy[25]
SU4210 6Dl Bo'Bo' Polska Newag 2014–2015 10 PKP Intercity[23][24]
SU4220 6D Bo'Bo' Polska Newag 2022 13 PKP Intercity[26]
ST43 060DA Co'Co' Electroputere 1965–1978 463[c] prywatni przewoźnicy[1]
ST44 M62 Co'Co' Luhanskteplovoz 1965–1988 1190 PKP Cargo[1]
PKP LHS[1]
prywatni przewoźnicy[1]
SU45 301Db Co'Co' Polska ZNTK[27] 1987–1998 192 SKPL Cargo
prywatni przewoźnicy[28][29]
ST45 301Dd Co'Co' Polska Pesa 2009–2012 19 PKP Cargo[30]
SU46 303D Co'Co' HCP 1974–1985 54 PKP Cargo[31][32]
ST46 303Da Co'Co' Polska Pesa 2011 1 PKP Cargo[33]
SM48 TEM2
TEM2B
Co'Co' zakłady maszynowe w Briańsku i Luhanskteplovoz 1967–1989 430 PKP Cargo[34]
PKP LHS[34]
prywatni przewoźnicy[1][9]
ST48 15D Co'Co' Polska Newag od 2010 108 PKP Cargo[35]
Orlen KolTrans[35]
Lubelski Węgiel Bogdanka[35]
Rail Polonia[35]
PKP LHS[35]
Zakład Inżynierii w Sandomierzu[35]
PKP Cargo Service[35]
prywatni przewoźnicy[35]
16D Co'Co' Polska Newag od 2010 9 PKP LHS[36]
PUK Kolprem[37]
19D Co'Co' Polska Pesa 2017 1 Pesa[38]
prywatni przewoźnicy[d]
T448p T448.05 Bo'Bo' Czechosłowacka Republika Socjalistyczna ČKD 1976–1989 161 DB Cargo Polska
Orlen KolTrans[1]
Pol-Miedź Trans[1]
prywatni przewoźnicy i zakłady przemysłowe[1]
S200 T669 Co'Co' Czechosłowacja ČKD 1966–1990 143 PUK Kolprem[1]
prywatni przewoźnicy[1][9]
Ls1000 6Dd Bo'Bo' Polska PTKiGK Rybnik 1997-2002 2 PTKiGK Rybnik[39][21]
SM42-2000 6Dc Bo'Bo' Polska ZNTK Piła 1995 1 PKP
PKP Cargo[9]
SM60
794
EffiShunter 300 B Czechy CZ Loko 2019–2023 11 PKP Intercity[40]
Metro Warszawskie[41]
797 B Czechy CZ Loko 2008–2011 2 Metro Warszawskie[41]
264 Maxima 40CC C'C' Niemcy Voith Turbo 2006–2010 6 Rail STM[42]
Baureihe 285 F 140 DE Bo'Bo' Kanada Bombardier Transportation 2011 10 Lotos Kolej[43]
Class 66 JT42CWRM Co'Co' Stany Zjednoczone Electro-Motive Diesel 1998–2015 44 Freightliner PL[1]
prywatni przewoźnicy[1]
6Dh-1 Bo'Bo' Polska ZPNTMiU Tabor Dębica od 2016 20 Tabor Dębica[44]
ZUE[45]
prywatni przewoźnicy[46]
6Dm Bo'Bo' Polska Orion Kolej 2015 1 Orion Kolej[47]
BR231 TE109 Co'Co' Luhanskteplovoz 1974 9 prywatni przewoźnicy[1]
BR232 TE109 Co'Co' Luhanskteplovoz 1973–1978 80 prywatni przewoźnicy[1]
BR233 TE109 Co’Co’ Niemcy Caterpillar 2001–2003 12 Wagon-Rent Mirosław Maszoński - Sulęcin[48]
Bartex[27]
JSW Logistics[27]
753 T 478,3 Bo'Bo' Czechosłowacka Republika Socjalistyczna ČKD 1968–1977 3 CD Cargo Poland: 3[49]
754 T 478,4 Bo'Bo' Czechosłowacja ČKD 1975–1980 7 PKP Intercity: 5[50]
LM-400.00 LM-400.00 Bo Polska Zakład Pojazdów Szynowych 2012 1 Metro Warszawskie[51]
SU160 111Db Bo'Bo' Polska Pesa 2014–2015 11 PKP Intercity[52]
Pesa[52]

Wycofane z eksploatacji

Seria Typ Układ osi Producent Lata budowy Zakończenie eksploatacji Liczba Zdjęcie Użytkownik
410D B Polska Zastal 1973–1975 lata 90-te 51 Zakłady przemysłowe[53]
SM15 Ls750H
12D
Bo'Bo' Polska Fablok 1963–1967 lata 80-te 57 PKP
zakłady przemysłowe[54]
SM25 Ls350
9D
Polska Fablok 1961–1963 1975 3 PKP
zakłady przemysłowe[54]
SP30 Ls300
1D
Bo'Bo' Polska ZNTK[55] 1974–1978 2000 108 PKP[6]
SM31 Ls350E
401D
C Polska Fablok 1966 połowa lat 70. 1 PKP[56]
SP32 LDE1300 Bo'Bo' Rumunia FAUR 1985–1991 2017 150 PKP Cargo
Przewozy Regionalne[57]
SM40 DVM 2 Bo'Bo' Węgry Ganz-MÁVAG 1958 1992 10 PKP[58]
SM41 DVM 2-2 Bo'Bo' Węgry Ganz-MÁVAG 1971 2000 364 PKP[54]
SP42 Ls800 Bo'Bo' Polska Fablok 1970–1978 2008 268 PKP Cargo[59]
SU42 101D Bo'Bo' Polska ZNTK[60] 1975–1977 1999 30 PKP[24]
SP45 301D Co'Co' Polska HCP 1967–1976 1999 267 PKP[61]
SP47 302D Co'Co' Polska HCP 1975–1977 1998 2 PKP[62]
T419p T419.15 Bo'Bo' Czechy ČKD 1989 2009 1 PTKiGK Rybnik[1]
TEM18 Co'Co' Rosja Brianskij Maszinostro-itielnyj Zawod w Briańsku 2006 2015 1 Euroterminal Sławków[1][63]

Nieeksploatowane prototypy

Seria Typ Układ osi Producent Lata budowy Zakończenie eksploatacji Liczba Zdjęcie Użytkownik
SP49 LDE1300 Bo'Bo' FAUR 1985 1985 2 PKP[29]

Lokomotywy wąskotorowe

Typ Seria PKP Układ osi Moc Producent Lata budowy Liczba Lata
eksploatacji
Prześwity torów Zdjęcie
WLs40
WLs50
Ld1 B 40/50 KM ZNTK Poznań 1952-1975 1956
(PKP: 20)[64][brak numeru strony!][e]
1952- 600 mm
WLs75 B 75 KM ZNTK Poznań 1965-1975 86[64][brak numeru strony!] 1963- 750 mm,
785 mm
WLp50 B 78 KM ZNTS/MWM
Brzesko Polska
1988-do dziś 37 (na 2004 r.)[64][brak numeru strony!] 1988- 600 mm,
750 mm,
785 mm
900 mm
V10C C 102 KM LKM, Babelsberg 1959-1975 31[65] 1967- 600 mm,
640 mm
WLs150 Lyd1 C 150 KM Fablok 1960-1968 144
(PKP: 29)[64][brak numeru strony!]
1966- 750 mm,
785 mm,
900 mm
WLs180
(803D)
Lyd1 C 180 KM Zastal 1969-1972 47
(PKP: 6)[64][brak numeru strony!]
1969- 750 mm,
785 mm,
900 mm
L30H Lyd2 C 300 KM FAUR 1977-1982 75 (PKP: 24)[66] 1977- 600 mm,
750 mm,
785 mm,
1000 mm

Zobacz też

Uwagi

  1. Oznaczenie SM32 jest stosowane tylko przez PKP LHS
  2. przebudowa na ogrzewanie elektryczne z serii SP42,
  3. Pierwotnie 422 dostarczonych dla PKP. W późniejszym czasie część lokomotyw serii 060DA została sprowadzona z za granicy.
  4. W zależności czy jest wynajmowana przez przewoźnika.
  5. po odjęciu 17 zbudowanych na eksport

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t RyszardR. Rusak RyszardR., Pojazdy trakcyjne przewoźników prywatnych – lokomotywy spalinowe, „Technika Transportu Szynowego”, 14 (4), Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy TTS, 2008, s. 31-45, ISSN 1232-3829, OCLC 68748969 .
  2. a b c d Lokomotywa spalinowa typu 2D (Ls150). W: Bogdan Pokropiński: Lokomotywy spalinowe produkcji polskiej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2009, s. 53–68. ISBN 978-83-206-1731-3. (pol.).
  3. a b Fablok 2D, Zastal 409Da (SM03, SM04) [online], Historia Transportu Publicznego, 14 października 2023 [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  4. Zakup lokomotywy spalinowej 409Da [online], polregio.pl [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  5. a b KacperK. Bakuła KacperK., Wojskowe lokomotywy czekają na poważny serwis [online], Defence 24, 7 lutego 2022 [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  6. a b c Fablok 1D (SM30) [online], Historia Transportu Publicznego, 23 października 2023 [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  7. a b O firmie [online], Lokomotiv [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  8. a b Transport Kolejowy [online], Tabor Dębica [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  9. a b c d e BartoszB. Szachniewicz BartoszB., Koncepcja doboru uniwersalnego zespołu prądotwórczego wraz z agregatem chłodnicznym do ciężkich lokomotyw spalinowych, „Czasopismo Techniczne”, 26 (26), Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2012, s. 311-320, ISSN 0011-4561, OCLC 751332023 .
  10. Lokomotywy spalinowe z przekładnią elektryczną, [w:] MarekM. Ćwikła MarekM., PawełP. Terczyński PawełP., Lokomotywy spalinowe produkcji HCP serii SP45, SU46, SP47, Poznań: Kolpress, 2004, s. 7-12, ISBN 83-920784-0-3, OCLC 749729821 .
  11. Fablok 411D (SM31) [online], Historia Transportu Publicznego, 25 listopada 2023 [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  12. SM32 / 401Da. W: Paweł Terczyński: Atlas lokomotyw. Wyd. III, zmienione. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 111. ISBN 978-83-920757-7-6. (pol.).
  13. Lokomotywa manewrowa już w KM [online], Rynek Kolejowy, 19 grudnia 2022 [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  14. Jacek Chiżyński. Zakładowe lokomotywy w Newagu. „Świat Kolei”. 4/2008, s. 6. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  15. Zdzisław Kotowski, Hubert Stępniewicz. Rynek modernizacji lokomotyw spalinowych w Polsce. „Rynek Kolejowy”. 12/2009, s. 61. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  16. Michał Grobelny. Lokomotywy spalinowe w Polsce. „Rynek Kolejowy”. 3/2011, s. 30. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  17. Michał Grobelny. Jakie lokomotywy na bocznicach?. „Rynek Kolejowy”. 7/2013, s. 63. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.). 
  18. Newag dostarcza lokomotywy 311Da do PKP LHS przed terminem [online] [dostęp 2024-07-08]  (pol.).
  19. 311 D - Akiem [online] [dostęp 2024-07-08]  (pol.).
  20. MichałM. Szymajda MichałM., Newag dostarcza lokomotywy 311Da do PKP LHS przed terminem [online], Rynek Kolejowy, 2 sierpnia 2018 .
  21. a b ZygmuntZ. Marciniak ZygmuntZ., Doposażenie, remotoryzacja oraz modernizacja liniowych i manewrowych lokomotyw spalinowych w PESA Bydgoszcz S.A., „Technika Transportu Szynowego”, 4-5 (11), Radom: Instytut Naukowo-Wydawniczy TTS, 2009, s. 17-31, ISSN 1232-3829, OCLC 68748969 .
  22. Paweł Terczyński. Dwusilnikowa lokomotywa SM42 typu 6Dk. „Świat Kolei”. 2/2012, s. 12–15. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5692. (pol.). 
  23. a b Paweł Terczyński. Lokomotywy typów 18D i 6Dl PKP Intercity. „Świat Kolei”. 9/2015, s. 12–17. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  24. a b c FabLok 6D (SU42) [online], Historia Transportu Publicznego, 23 września 2023 [dostęp 2024-07-20]  (pol.).
  25. Come-back of the oldest locomotive of the SM42 series into operation [online], metrans.eu [dostęp 2024-07-20]  (ang.).
  26. PKP Intercity z kompletem lokomotyw SU4220 [online], Rynek Kolejowy, 12 grudnia 2022 [dostęp 2024-07-20]  (pol.).
  27. a b c br232.com - Suche [online], br232.com [dostęp 2024-04-24]  (niem.).
  28. MarekM. Ćwikła MarekM., PawełP. Terczyński PawełP., Lokomotywy spalinowe produkcji HCP serii SP45, SU46, SP47, Poznań: KOLPRESS, 2004, s. 45 – 48, 208, ISBN 83-920784-0-3, OCLC 749729821 .
  29. a b WojciechW. Sawczuk WojciechW., MateuszM. Jüngst MateuszM., Koncepcja modernizacji lokomotywy typu 301Db do ruchu pasażerskiego, „Logistyka” (3), Poznań: Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Logistyki i Magazynowania, 2015, s. 1973-1984, ISSN 1231-5478, OCLC 749145225 .
  30. Paweł Terczyński. PKP CARGO SA odnawia park lokomotyw. „Świat Kolei”. 12/2007, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  31. Lista fabryczna lokomotyw spalinowych produkcji HCP, [w:] MarekM. Ćwikła MarekM., PawełP. Terczyński PawełP., Lokomotywy spalinowe produkcji HCP serii SP45, SU46, SP47, Poznań: Kolpress, 2004, s. 200-205, ISBN 83-920784-0-3, OCLC 749729821 .
  32. KarolK. Trammer KarolK., Grupa PKP wierzy w przeznaczenie: lokomotywy SU46 stoją zamiast jeździć, „Z biegiem szyn”, Marzec/Kwiecień 2018 (2 (94)), Warszawa: Karol Trammer, 2018, s. 3, ISSN 1896-4079, OCLC 749209569 .
  33. Pierwsza \"zgermanizowana\" ST46 gotowa [online], rynek-kolejowy.pl, 7 grudnia 2011 [dostęp 2024-07-08]  (pol.).
  34. a b BMZ/ŁTZ TEM2 (SM48) [online], Historia Transportu Publicznego, 28 listopada 2023 [dostęp 2024-07-17]  (pol.).
  35. a b c d e f g h ŁukaszŁ. Piotrowski ŁukaszŁ., [PL / Expert] More 15D diesel locomotives for polish freight operators; an update [online], Railcolor News, 2 września 2021 [dostęp 2024-07-20]  (ang.).
  36. Lokomotywa 15D/16D [online], transportszynowy.pl [dostęp 2024-07-08]  (pol.).
  37. Jacek Chiżyński. 16D w Kolpremie. „Świat Kolei”. 11/2012, s. 5. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  38. MichałM. Szymajda MichałM., Pierwsza lokomotywa manewrowa 19D z Pesy przekazana do klienta [online], Rynek Kolejowy, 15 lipca 2018 [dostęp 2024-07-21]  (pol.).
  39. ZygmuntZ. Marciniak ZygmuntZ., WojciechW. Jakuszko WojciechW., PiotrP. Michalak PiotrP., Nowe układy i rozwiązania techniczne w modernizowanej lokomotywie spalinowej serii SM42 typu 6Di, „Pojazdy Szynowe”, 1, Poznań: Instytut Pojazdów Szynowych, 2013, s. 38-43, ISSN 0138-0370, OCLC 68761679 .
  40. PKP Intercity odbiera ostatnie lokomotywy manewrowe SM60 od CZ LOKO [online], kurier-kolejowy.pl, 30 stycznia 2023 [dostęp 2024-07-06]  (pol.).
  41. a b ŁukaszŁ. Piotrowski ŁukaszŁ., [PL] 794 014-1 enters service for Warsaw Metro [online], Railcolor News, 19 listopada 2019 [dostęp 2021-03-10]  (ang.).
  42. Voith Maxima - lokomotywa liniowa z przekładnią hydrauliczną [online], kurier-kolejowy.pl, 13 kwietnia 2022 [dostęp 2024-07-17]  (pol.).
  43. LotosL. Kolej LotosL., TRAXX F140 DE już w Gdańsku [online], Lotos Kolej, 11 kwietnia 2011 [dostęp 2021-03-10] .
  44. Alf – ciekawa modernizacja SM42 z Taboru Dębica [online], Rynek Kolejowy, 4 maja 2020 [dostęp 2024-07-20]  (pol.).
  45. ZUE kupiło dwie lokomotywy Alf od Taboru Dębica [online], Rynek Kolejowy, 19 września 2023 [dostęp 2024-07-20]  (pol.).
  46. Pierwsza lokomotywa manewrowa Taboru Dębica dla PCC Intermodal gotowa [zdjęcia] [online], Rynek Kolejowy, 29 czerwca 2021 [dostęp 2024-07-20]  (pol.).
  47. System do modernizacji lokomotyw spalinowych – opis produktu [online], enika.pl [dostęp 2024-07-08]  (pol.).
  48. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-24] .
  49. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], forumkolejowe.pl [dostęp 2024-04-24] .
  50. „Nurki” na dłużej w PKP Intercity [online], kolejowyportal.pl, 10 stycznia 2022 [dostęp 2024-07-06]  (pol.).
  51. Metro Warszawskie unowocześnia flotę pojazdów technicznych [online], rynek-kolejowy.pl, 28 grudnia 2012 [dostęp 2024-07-06]  (pol.).
  52. a b Kiedy uszkodzone SU160 wrócą na kolejowe szlaki? [online], kolejowyportal.pl, 21 lutego 2024 [dostęp 2024-07-06]  (pol.).
  53. Lokomotywa spalinowa typu 410D. W: Bogdan Pokropiński: Lokomotywy spalinowe produkcji polskiej. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2015, s. 50-52. ISBN 978-83-206-1731-3. (pol.).
  54. a b c Walentyna Rakiel-Czarnecka i MariaW.R.C.M. Fudała Walentyna Rakiel-Czarnecka i MariaW.R.C.M., Zbiory Stacji Muzeum w Warszawie, [w:] WalentynaW. Rakiel-Czarnecka i inni red., Dzieje Muzeum Kolejnictwa w Warszawie, Warszawa: Stacja Muzeum, 2018, s. 101-140, ISBN 978-83-945830-7-1, OCLC 1150762347 .
  55. przebudowa na ogrzewanie elektryczne z serii SM30
  56. Pokropiński 2009 ↓, Lokomotywy spalinowe typu 401D i 401Da (Ls350E), s. 84.
  57. WojciechW. Kamiński WojciechW., Lokomotywy serii SP32, „Stalowe Szlaki”, 3/2012 (114), Warszawa: Luxtorpeda, 2012, s. 9-11, ISSN 1234-2696, OCLC 233507314 .
  58. Lokomotywy spalinowe SM40 i SM41 [online], parowozy.pl [dostęp 2024-07-20]  (pol.).
  59. Lokomotywa spalinowa SP42 [online], Skansen taboru kolejowego w Chabówce [dostęp 2023-04-27]  (pol.).
  60. Przebudowa z serii SM42 z zabudową parowego kotła grzewczego.
  61. MarekM. Ćwikła MarekM., PawełP. Terczyński PawełP., Lokomotywy spalinowe produkcji HCP serii SP45, SU46, SP47, Poznań: KOLPRESS, 2004, s. 89 – 91, ISBN 83-920784-0-3, OCLC 749729821 .
  62. Lokomotywy 302D (SP47). Niespełnione nadzieje Zakładów Cegielskiego, [w:] MarekM. Ćwikła MarekM., PawełP. Terczyński PawełP., Lokomotywy spalinowe produkcji HCP serii SP45, SU46, SP47, Poznań: Kolpress, 2004, s. 69-80, ISBN 83-920784-0-3, OCLC 749729821 .
  63. Ilostan Pojazdów Trakcyjnych ForumKolejowe.pl [online], ilostan.forumkolejowe.pl [dostęp 2021-11-08] .
  64. a b c d e Pokropiński 2009 ↓.
  65. Paweł Cieślar, Zestawienie egzemplarzy dla typu V10C (V10C) w serwisie Tabor wąskotorowy w Polsce, dostęp [4-12-2009]
  66. Paweł Cieślar, Zestawienie egzemplarzy dla typu Lyd2 (L30H) w serwisie Tabor wąskotorowy w Polsce, dostęp [4-12-2009]

Bibliografia

  • BogdanB. Pokropiński BogdanB., Lokomotywy spalinowe produkcji polskiej, Warszawa: WKiŁ, 2009, ISBN 978-83-206-1731-3, OCLC 751021126 .
  • p
  • d
  • e
Pojazdy trakcyjne eksploatowane w Polsce
Lokomotywy elektryczne
Lokomotywy spalinowe
Lokomotywy parowe[B]
Elektryczne wagony i zespoły trakcyjne
Spalinowe zespoły trakcyjne
Autobusy szynowe
Spalinowe wagony silnikowe
Parowozy wąskotorowe[B]
Spalinowozy wąskotorowe
Wąskotorowe spalinowe
wagony silnikowe
  1. Kursywą zaznaczone serie wycofane z ruchu liniowego.
  2. a b Wymienione tylko ważniejsze serie.